«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: جامعه‌شناسی ۳
رشته: ادبیات و علوم انسانی
تعداد صفحه: ۳
تاریخ امتحان: ۱۳۹۹/۰۴/۰۹
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
مدت امتحان: ۸۰ دقیقه
ساعت شروع: ۸ صبح
دانش‌آموزان روزانه سراسر کشور در نوبت خرداد ماه سال ۱۳۹۹
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
الف) بخش الزامی
۱) عبارت‌های صحیح و غلط را مشخص کنید. (۱)
الف) تلاش‌های علمی به تدریج بر ذخیره دانش علمی جامعه می‌افزاید و دانش عمومی را غنی‌تر می‌کند.
ب) علوم انسانی به دلیل این‌که به فهم معانی کنش‌های انسان‌ها می‌پردازند علوم تفهمی نامیده می‌شود.
ج) جامعه‌شناسان تبیینی معتقدند که جامعه محصول و مخلوق کنش‌های انسان‌هاست و بود و نبود آن وابسته به انسان است.
د) همراهی همدلانه به معنای تأیید کنشگران نیست بلکه به معنای نگاه کردن به مسائل آنها از منظر خودشان و تلاش برای فهم آن‌هاست.
الف) ص (ص ۵)
ب) ص (ص ۱۴)
ج) غ (ص ۲۹)
د) ص (ص ۴۰) (هر مورد ٠/۲۵)
۲) جای خالی را با کلمات مناسب کامل کنید. (۲)
الف) برخی رویکردها برای دستیابی به پاسخ‌های کاملاً قابل پیش‌بینی درباره چرایی وقوع پدیده‌های اجتماعی، پیچیدگی این پدیده‌ها را نادیده می‌گیرند و از آنها ……………………… می‌کنند.
هویت‌زدایی (ص۴۷)
ب) تنها راه تأثیرگذاری بر اراده دیگران و به خدمت گرفتن فعالیت ارادی ایشان ……………………… است.
جلب تبعیت (ص۵۷)
ج) طرفداران قشربندی اجتماعی چنین می‌پندارند که نابرابریهای اجتماعی نتیجه تفاوتها یا ……………………… هستند.
نابرابریهای طبیعی (ص۷۲)
د) دولت‌های مدرن برای از بین بردن تفاوت‌های هویتی گروه‌های مختلف و یکسان‌سازی آنها سیاست ……………………… را در پیش گرفتند.
همانندسازی (ص۸۴) (هر مورد ٠/۵)
۳) پاسخ صحیح را مشخص کنید. (۲)
۱- در کدام روش پژوهش، محقق موقعیت جغرافیایی، اوضاع جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و به طور کلی جزئیات زندگی مردم یک ده یا یک روستا را بررسی می‌کند؟
الف) روش کمی
ب) مطالعه موردی
ج) روش‌های آماری
د) قوم‌نگاری
ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی (ص ۵۱)
۲- ملاک‌های دسته‌بندی نظام‌های سیاسی از دیدگاه ارسطو کدامند؟
الف) دین مداری – دنیا مداری
ب) مقبولیت – مشروعیت
ج) تعداد افراد تأثیرگذار و تصمیم‌گیرنده – روش تصمیم‌گیری
د) تبعیت با کراهت – تبعیت با رضایت
تعداد افراد تأثیرگذار و تصمیم‌گیرنده – روش تصمیم‌گیری (ص ۶۱)
۳- برخی تفاوتها مانند تفاوت در قد، هوش، ثروت و تحصیلات ……………………………. نامیده می‌شوند.
الف) نابرابریهای اجتماعی
ب) نابرابری های طبیعی
ج) تفاوت‌های اسمی
د) تفاوت‌های رتبه‌ای
تفاوت‌های رتبه‌ای (ص ۶۹)
۴- در کدام یک از مدل‌های سیاست‌گذاری هویتی، تفاوت‌های موجود میان گروه‌های قومی و زبانی، حفظ و حتی تشدید می‌گردد؟
الف) مدل تکثرگرا
ب) مدل یکسان‌سازی
ج) مدل تعارف
د) مدل شناخت متقابل
مدل تکثرگرا (ص ۸۶) (هر مورد ٠/۵)
۴) ﺑﻪ ﺳﺆالات زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻮﺗﺎه دﻫﯿﺪ. (۲)
۱- فهم هر کنش نیازمند چیست؟
ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ذﻫﻨﯽ و ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اﺳﺖ. (ص ۵۰)
۲- جامعه‌شناسان از چه نوع سلطه‌ای به هژمونی تعبیر می‌کنند؟
سلطه‌ای که به شیوه فرهنگی اعمال شود. (ص ۵۹)
۳- دانش انتقادی چه نوع دانشی است؟ (ذکر یک مورد)
داﻧﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻨﺪ، و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮای ﻋﺒﻮر از وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد و وﺿﻌﯿﺖ مطلوب راه‌حل ارائه کند. (یک مورد کافی است.) (ص ۷۵)
۴- دو مورد از فواید شناخت متقابل افراد و جوامع از یکدیگر را بنویسید؟
ﺗﻔﺎوتﻫﺎی یکدیگر را درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﺑﻪ آنها اﺣﺘﺮام ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و ﻫﻢ اﺷﺘﺮاﮐﺎﺗﯽ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪن روابطشان منجر می‌شود. (ص ۸۷)(هر مورد ٠/۵)
۵) جدول زیر را کامل کنید. (۱)
| انواع قدرت اجتماعی | ویژگی‌ها |
| مقبولیت قدرت نرم ج) ………………………….. مشروعیت | الف) ………………………….. ب) ………………………….. نهادهای نظامی د) ………………………….. |
اﻟﻒ) ﻗﺪرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻬﺪﯾﺪ – ﺑﺎ رﺿﺎﯾﺖ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ به دست ﻣﯽآﯾﺪ. (ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﻮرد) (ص ۵۸)
ب) به شکل پنهان – از طریق نفوذ فرهنگی (ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﻮرد) (ص ۵۹)
ج) قدرت سخت (ص ۵۹)
د) ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن و ﺣﮑﻢ اﻟﻬﯽ – ﻣﻄﺎﺑﻖ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ و ارزﺷﯽ (ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﻮرد) (ص ۵۸)(هر مورد ٠/۲۵)
۶) هر عبارت به کدام نوع دانش و جهان اشاره دارد؟ (۰/۵)
الف) در زندگی اجتماعی مانند هوا برای انسان است. (………………………………………..)
ب) بر اساس هویت دنیوی خود فقط علوم تجربی را علم می‌دانست. (………………………………………..)
الف- داﻧﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ (ص ۴)
ب- ﺟﻬﺎن ﻣﺘﺠﺪد (ص ۶)
۷) هر عبارت به کدام علوم اشاره می‌کند؟ (۰/۵)
الف) ابزار تسلط انسان بر طبیعت و رهاسازی از محدودیت‌های طبیعی‌اند. (………………………………………..)
ب) به انتقاد از کنش‌های ناپسند انسان‌ها می‌پردازند. (………………………………………..)
الف- ﻋﻠﻮم اﺑﺰاری (ص ۱۴)
ب- ﻋﻠﻮم انتقادی (ص ۱۴)
۸) هر عبارت به کدام ویژگی جامعه‌شناسی تبیینی اشاره می‌کند؟ (۰/۵)
الف) پیش‌بینی و کنترل پدیده‌های اجتماعی (………………………………………..)
ب) پدیده‌های اجتماعی همانند پدیده‌های طبیعی (………………………………………..)
اﻟﻒ- ﻫﺪف ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ (ص ۲۷)
ب- ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ (ص ۲۷)
۹) هر عبارت به کدام یک از انواع پیامدهای نادیده گرفتن کنش اجتماعی اشاره دارد؟ (۰/۵)
الف) ارزش بودن مهربانی و فداکاری و ضد ارزش بودن کینه‌توزی قابل مشاهده نیست. (……………………………)
ب) یکسان دانستن نظم اجتماعی و نظم طبیعی اراده انسان‌ها را نادیده می‌گیرد. (……………………………)
الف- ارزش‌زدایی (ص ۳۹)
ب- خلاقیت‌زدایی (ص ۳۸)
۱۰) هر یک از عبارات سمت راست به کدام یک از مفاهیم سمت چپ اشاره دارد؟ (یک مورد اضافیست) (۱)
| عبارات | مفاهیم |
| ۱- گسترده‌ترین بخش ذخیره دانشی را می‌نامند. ۲- از فعالیت‌های غیر ارادی انسان‌ها بحث نمی‌کند. ۳- ارتباط میان پدیده‌های اجتماعی را می‌گویند. ۴- تمامی پدیده‌های اجتماعی خرد و کلان با آن شکل می‌گیرند. | الف) ساختار اجتماعی ب) کنش اجتماعی ج) دانش عمومی د) علوم انسانی ه) دانش علمی |
۱- ج (ص ۴)
۲- د (ص ۱۱)
۳- الف (ص ۲۳)
۴- ب (ص ۳۴)
به سوالات زیر پاسخ کامل دهید.
۱۱) چرا جامعه‌شناسان انتقادی معتقدند که رویکرد‌های تبیینی و تفسیری محافظه‌کارند؟ (۱)
ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﮐﺮدن ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ، ارزشﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ارزشﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﻗﺎﺑﻞ مطالعه ﻋﻠﻤﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮی ﺻﺮﻓﺄ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ ارزشﻫﺎ و ﻧﻈﺎمﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻼک و ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻠﻤﯽ آنها اراﺋﻪ ﻧﻤﯽدﻫﺪ. (ذﮐﺮ ﯾﮏ ﻣﻮرد از ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ)
۱۲) در رویکرد عدالت اجتماعی دولت چگونه برای کاهش نابرابری‌ها تلاش می‌کند؟ (۱)
ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ، ﻣﺜﻼً از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﮕﯿﺮد و از آن ﺑﺮای رﻓﻊ ﻓﻘﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ.
۱۳) چهره‌های متفاوت سیاست هویت را بنویسید. (۱)
۱- ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺮاﻃﯽ ﺑﺮ ﺗﻔﺎوتﻫﺎ وﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽﻫﺎ ﺗأﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﭼﻨﺪﭘﺎرﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ درون ﺟﻮاﻣﻊ می‌شود.
۲- گروه‌های ﺑﻪ ﺣﺎﺷﯿﻪ راﻧﺪه ﺷﺪه را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ و از آﻧﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ. (ص ۸۷)
۱۴) جامعه‌شناسان علت نابرابریهای اجتماعی را چه می‌دانند؟ (۱)
ﻣﺰاﯾﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺛﺮوت، ﻗﺪرت و داﻧﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ، از اﯾﻦ رو ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد در ﺑﺎﻻی ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن. (ص ۷۰)
۱۵) دیدگاه الگوی مطلوب قرآنی، به تکثر و تنوع زبانی، نژادی و قومی چگونه است؟ (۱)
اﻟﮕﻮی ﻣﻄﻠﻮب ﻗﺮآﻧﯽ ﺗﮑﺜﺮ و ﺗﻨﻮع زﺑﺎﻧﯽ، ﻧﮋادی و ﻗﻮﻣﯽ را ﻣﺎﻧﻊ وﺣﺪت و ﻫﻤﺪﻟﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﺸﺄ وﺣﺪت رﻫﻨﻤﻮن ﻣﯽﺷﻮد. (ص ۸۸)
ب) بخش انتخابی
دانش‌آموز ﻋﺰﯾﺰ ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ ۴ ﻧﻤﺮه از ﺳﻮاﻻت ۱۶ تا ۲۳ ﻓﻘﻂ ۴ ﺳﻮال را ﺑﻪ دﻟﺨﻮاه اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ.
۱۶) چرا علوم اجتماعی نسبت به علوم طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردارند؟ (۱)
ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ داوری درباره ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻓﻨﺎوری ﺣﺎﺻﻞ از آن را ﻧﯿﺰ دارﻧﺪ. ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درباره ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ و ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﻓﻨﺎوری ﺑﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﻪ آنها ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. (ذکر دو مورد) (ص ۱۳)
۱۷) چرا ماکس وبر تفهم را روش مستقلی برای علوم انسانی نمی‌دانست؟ (۱)
وﺑﺮ ﻫﻨﻮز ﻋﻠﻢ را ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﺤﺪود ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد آن‌چه ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن از ﻣﻄﺎلعه ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ ﻣﯽﻓﻬﻤﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ روش ﺗﺠﺮﺑﯽ اﺛﺒﺎت ﺷﻮد و ﮔﺮﻧﻪ ارزش ﻋﻠﻤﯽ ﻧﺪارد. (ص ۴۹)
۱۸) تعارض‌های میان دانش عمومی و دانش علمی در یک جهان اجتماعی چگونه حل می‌شود؟ (۱)
ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻦ از ﺑﺨﺸﯽ از ذﺧﯿﺮه داﻧﺸﯽ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ و ﮔﺎه ﺑﺎ ﻃﺮح اﯾﺪهﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ. (ص ۶)
۱۹) چرا جامعه‌شناسان تبیینی دچار اخلاق‌گریزی می‌شوند؟ (۱)
ﻓﻘﻂ روشﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ را ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و ﺑﺎ اﻧﮑﺎر ارزشﻫﺎی ﻋﺎﻃﻔﯽ، اﺧﻼﻗﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ دﭼﺎر اﺧﻼقﮔﺮﯾﺰی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. (ص ۳۹)
۲۰) ویژگی‌های مدینه فاضله فارابی را بنویسید. (۱)
ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻋﻠﻢ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. – ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻓﺎراﺑﯽ اﺳﺖ. – ﻋﻠﻢ در آن ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽﺷﻮد و ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻼﻧﯽ و وﺣﯿﺎﻧﯽ را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد. (ص ۹۸)
۲۱) چرا ابن خلدون از جامعه آرمانی سخن نگفت؟ (۱)
او در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ روش ﻋﻘﻠﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از روش ﺣﺴﯽ و ﺗﺠﺮﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﺟﺎﻣﻌﻪ آرﻣﺎﻧﯽ ﺳﺨﻨﯽ نگفت. (ص ۱۰۰)
۲۲) نقش مهم فقه شیعه در ایران را بنویسید. (۱)
ﻓﻘﻪ ﺷﯿﻌﻪ در اﯾﺮان ﻫﻤﻮاره ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮع رابطه ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎی داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻻزم ﺑﺮای دو اﻧﻘﻼب اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﭘﺪﯾﺪ آورد. (انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی) (ص ۱۰۸)
۲۳) کدام نوع عقل در معنای خاص، علوم انسانی و علوم اجتماعی را پدید می‌آورد؟ توضیح دهید. (۱)
ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ و اراده اﻧﺴﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآﯾﻨﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ارزشﻫﺎ و آرﻣﺎنﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻣﺜﻼً ﺧﻮﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺖ و ﺑﺪی ﻇﻠﻢ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ، اﯾﻦ ﻋﻘﻞ، ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﭘﺪﯾﺪ ﻣﯽآورد. (ص ۱۱۴)
«موفق و پیروز باشید.»
