نوروترانسمیتر؛ اثرات انتقال دهنده عصبی بر نورون پس سیناپسی

گیرنده‌ها پروتئین‌هایی پیچیده و دارای این قسمت‌ها هستند:

۱- حوزه اتصال (binding domain) که به درون شکاف سیناپسی برجسته می‌شود؛

۲- یک ناقل یون (ionophore) که در تمام ضخامت غشا و تا درون نورون پس سیناپسی جای گرفته است. جز ناقل یون (یونوفور) می‌تواند نوعی کانال یونی مختص عبور یونی خاص یا گروهی از یون‌ها باشد یا نوعی فعال کننده پیک ثانویه (second messanger activator) باشد. گیرنده‌ها در هر دو صورت با کانال‌های یونی بازشونده با لیگاند (ligand-gated ion channel) مرتبط‌اند. 

– کانال‌های یونی بازشونده با لیگاند می‌توانند کاتیونی باشند و امکان عبور یون‌های سدیم، پتاسیم یا کلسیم را فراهم سازند، یا آنیونی باشند و عمدتاً به کلر اجازه عبور دهند.

– کانال‌های یونی بازشونده با لیگاند که اجازه ورود سدیم را به نورون پس‌سیناپسی می‌دهند معمولاً تحریکی (excitatory) هستند، در حالی که کانال‌هایی که اجازه ورود کلر به نورون پس‌سیناپسی (یا خروج پتاسیم از آن) را می‌دهند معمولا مهاری (inhibitory) می‌باشند. این کانال‌ها هنگامی که فعال شوند نوعاً ظرف کسری از هزارم ثانیه باز و بسته می‌شوند و بنابراین امکان ارتباط سریع بین نورون‌ها را فراهم می‌کنند.

– اغلب فعال کننده‌های پیک ثانویه پروتئین‌های G هستند که به گیرنده روی نورون پس‌سیناپسی متصل‌اند. هنگامی که گیرنده فعال می‌شود قسمتی از پروتئین G در سیتوپلاسم نورون پس‌سیناپسی آزاد می‌شود (به عنوان پیک ثانویه) و در آنجا یکی از چهار اثر زیر را دارد:

۱- باز کردن نوعی کانال خاص یونی و باز نگه داشتن آن به مدتی طولانی‌تر از آنچه که معمولاً در کانال باز شونده به لیگاند دیده می‌شود.

۲- فعال کردن آدنوزین مونوفسفات حلقوی (cAMP) یا گوانوزین مونوفسفات حلقوی (cGMP) که خود می‌توانند ماشین خاص متابولیک را در نورون تحریک نمایند. 

۳- فعال کردن آنزیم‌هایی که واکنش بیوشیمیایی خاصی را در نورون پس‌سیناپسی آغاز می‌کنند.

۴- فعال کردن رونویسی از ژن‌ها و در نتیجه پروتئین‌سازی که می‌تواند متابولیسم یا شکل سلول را تغییر دهد. تمام این فعالیت‌ها برای القای تغییرات نسبتا بلندمدت در تحریک‌پذیری، بیوشیمی ساختمان یا فعالیت عملی نورون پس‌سیناپسی کاملاً مناسب هستند. 

منبع: فیزیولوژی پزشکی گایتون