اسفنجها؛ مرجانها یا کیسهتنان؛ کرمهای نواری، پهن و گرد؛ زالودرمانی

هدفهای رفتاری: پس از پایان این مطلب با عنوان «زیر سلسله پر سلولیها (Metaza)» از فراگیر انتظار میرود که:
– جانوران پرسلولی را تعریف کند.
– شاخه اسفنجها را توضیح دهد.
– شاخه مرجانها یا کیسه تنان را توضیح دهد.
– کرم را بشناسد و خصوصیات ظاهری آن را بیان کند.
– شاخههایی را که در گروه کرمها قرار میگیرند، نام ببرد.
– ویژگیهای شاخه کرمهای پهن را بیان کند.
– ردههای موجود در شاخه کرمهای برگی را نام برد.
– کرمهای برگی شکل را بشناسد و بداند که بر چه اساسی آنها را گروهبندی میکنند.
– کرم کپلک را بشناسد و چرخه زندگی و بیماری زایی آن را شرح دهد.
– کرمهای نواری را بشناسد و خصوصیات آنها را بیان کند
– بیماری زایی کرمهای نواری را توضیح دهد.
– کرم نواری گاو و چرخه زندگی آن را بیان کند.
– ویژگیهای کرمهای گرد را نام ببرد.
– کرمهای گرد مهم در انسان را نام ببرد.
– چرخه زندگی کرم قلابدار را بیان کند.
– ویژگیهای کرمهای حلقوی را بیان کند.
– کاربرد درمان سنتی زالو را بیان کند.
پیشگفتار
در ساختمان بدن این جانوران سلول به عنوان واحد ساختمانی جانور است و به تنهایی هیچ نقشی در حیات جانور ندارند بلکه از مجموعه آنها بافتها به وجود می آیند که به طور تخصصی هر کدام وظیفهای دارند. سلولهای بدن این جانوران تمام وظایف یکسانی ندارند بعضی سلولها وظایف رشد و بعضی وظیفه تولید مثل را به عهده دارند تقارن در این جانوران دو جانبی یا شعاعی است. منشأ پیدایش این جانوران سلول تخم است که از ترکیب دو سلول جنسی نر و ماده به وجود می آید.
پرسلولیها براساس داشتن حفره عمومی یا Coelam یا عدم وجود آن به دو گروه پرسلولیهای بدون حفره عمومی و پرسلولیهای دارای حفره عمومیتقسیم میشوند.
الف) پر سلولیهای بدون حفره عمومی (Acocelomata)
این گروه درصد ناچیزی از جانوران پرسلولی را شامل میشوند. رشد و نمو جنین در مرحله گاسترولا پایان می یابد و فقط دو لایه اکتودرم و آندودرم دارند که بین آنها یک ماده لزجی به نام مزو گلا پر میشود. این گروه فقط شامل دو شاخه مهم به نام اسفنجها و مرجانها است.
۱- شاخه اسفنج ها (Spongia): سالها این جانوران به عنوان گیاه شناخته میشدند، اما دانشمندان به جانور بودن آنها پی بردهاند. این جانوران عموما آبزی و ثابت هستند، غالبا در سواحل دریاها و اقیانوسها دیده میشوند. از جانوران قدیمی هستند اکثرا به صورت دسته جمعی با اشکال پهن و متراکم درختی و بادبزنی و انگشتانهای دیده میشوند بدن آنها از دو جدار یا لایه خارجی به نام اکتودرم و لایه داخلی به نام آندودرم تشکیل یافته است. اسفنجها را از دریاها صید کرده و برای تزیین یا ابر حمام به کار میبرند.
۲- مرجانها (یا کیسهتنان) (Coelentrata): اندازهاین جانوران از یک میلی متر تا یک متر میرسد تا به حال بیش از ۱۰۰۰۰ گونه مرجان شناسایی شده اغلب در بازی هستند و گاهی در آب شیرین زندگی میکنند. این جانوران دارای دو شکل ثابت پولیپ (Polipe) و شکل متحرک مدوز (Meduse) هستند، در لایه داخلی سلولهای اسپوردار کنید و سیت (Conidoeyst) وجود دارد که جانور به وسیله آنها تکثیر میکند در ساختمان بدن این جانوران دو لایه خارجی و داخلی وجود دارد و بین آنها ماده ژله مانند به نام مزو گلا قرار گرفته است. حفره گوارشی کیسه تنان برخلاف اسفنجها با یک سوراخ که به منزله دهان و مخرج حیوان بوده با محیط خارج مربوط میشود. تولید مثل به دو صورت جنسی و غیرجنسی است از انواع کیسه تنان میتوان ئیدر آب شیرین – شقایق دریایی را نام برد.
شکل ۱- شمای ساختمانی یک اسفنج
شکل ۲- کیسه تنان همگی آبزیاند و بیشتر در دریاهای گرم و کم عمق زندگی میکنند.
ب) پر سلولیهای دارای حفره عمومی (Coelomata)
در این جانوران رشد و نمو جنین بعد از مرحله گاسترولا ادامه پیدا کرده و در بین دو لایه اکتودرم و آندودرم لایه مزودرم رشد میکند کهاین لایه در داخل خود حفرهای به نام حفره عمومی یا سلوم (Column) را به وجود میآورد که دستگاههای بدن جانور در داخل این حفره قرار دارند. در این جانوران تقارن دو جانبی است این گروه براساس محل و طرز قرار گرفتن دستگاه عصب در داخل بدن به دو زیر گروه بیمهرگان و مهره داران تقسیم میشوند.
کرمها
گروهی از جانوران بیمهره که دارای بدنی کشیده و فاقد زواید مشخص باشند کرم (Helminthes) مینامند. تفاوت آنها با اسفنجها و کیسه تنان (پست ترین جانوران پریاختهای) در اندامهای داخلی است. یک سمت بدن کرمها را سر و سمت مقابل آن را دم میگویند. سطحی از بدن آنها را که بر روی آن حرکت و یا استراحت میکنند، سطح شکمی و سطح مقابل آن را سطح پشتی مینامند. بدن این جانوران، دارای تقارن جانبی است. دستگاه تولید مثلی و دفعی دارند و دستگاه گوارش به جز در کرمهای نواری، در سایر کرم ها، دیده میشود.
کرمها را بر اساس ویژگیهای گروهی، به شاخههای متعددی تقسیم میکنند. این شاخهها، عبارت اند از: کرمهای پهن (Platy helminthes)، کرمهای گرد یا لولهای (Nematoda) و کرمهای حلقوی (Annelida) که خود به گروههای مختلف تقسیم میشوند. هر گروه، بر اساس نوع زندگی آنها، از نظر دامپروری و بهداشت عمومی، مورد توجه جانورشناسان قرار گرفته است (شکل ۳).
شاخه کرمهای پهن
پست ترین نوع کرمها را به نام کرمهای پهن میشناسند. بدن آنها دارای سلولهای اپیدرم خارجی و مزودرم میانی است و اندامهای مشخصی دارند. بدن آنها ظریف و پهن است. این شاخه شامل سه رده است: کرمهای پهن آزاد (Turbellaria) که در آبهای شیرین، شور و یا زمینهای مرطوب به سر میبرند. کرمهای برگی شکل (Trematoda) که اغلب انگل داخلی و یا خارجی هستند و کرمهای نواری (Cestoda) که همگی به عنوان انگل داخلی دستگاه گوارش مهره داران هستند. اندازه کرمهای پهن، بسیار متفاوت است و از کرمهای میکروسکوپی رده کرمهای پهن آزاد و برگی شکل تا کرمهای نواری ۱۲ متری تغییر میکند. بسیاری از کرمهای پهن، زندگی انگلی دارند و از نظر بهداشت عمومی و اقتصاد دامپروری، اهمیت فراوانی دارند.
شکل ۳- چند نوع کرم
ویژگیهای کرمهای پهن
۱- دارای بدنی متقارن، پهن و فاقد بندهای حقیقی هستند.
۲- اپیدرم آنها نرم و مژک دار است و یا با کوتیکول پوشانده شده است و توسط قلاب با بادکش با هر دو به بدن میزبان متصل میشوند.
۳- کرمهای پهن یا فاقد دستگاه گوارش هستند؛ مانند: کرمهای نواری و یا دارای دستگاه گوارش ناقص با انشعاب فراوان هستند؛ مانند: کرمهای برگی شکل.
۴- لایههای عضلانی به خوبی رشد کرده است؛ اما حفره شکمی موجود نیست و فضای بین اندامهای داخلی را بافت پارانشیمیپر کرده است.
۵- فاقد اسکلت، دستگاه گردش خون و دستگاه تنفسی هستند. دستگاه دفعی آنها از سلولهای شعلهای متصل به مجاری دفعی تشکیل میشود.
۶- دستگاه عصبی، شامل شبکه عصبی ساده است و در کرمهای عالیتر از یک جفت عقده یا حلقه عصبی که به ۳-۱ رشته عصبی اتصال می یابد، تشکیل شده است.
۷- اکثرا تکثیر جنسی دارند و هرمافرودیت (گروهی از جانوران که هر دو دستگاه تناسلی نر و ماده را داشته باشند، هرمافرودیت نامیده میشوند.) هستند؛ در بعضی از انواع آنها، تکثیر غیرجنسی نیز دیده میشود.
رده کرمهای پهن آزاد یا توربلاریا
بدن کرمهای این دسته بسیار ظریف و انعطاف پذیرند. سطح شکمی، دارای مژههایی است که به حرکت جانور کمک میکند. این کرم ها، دستگاه گوارشی ناقص دارند. دستگاه گوارش خون و تنفس در این کرمها وجود ندارد. کرمهای بالغ، دارای دستگاه تولید مثل نر و ماده و هرمافرودیت هستند. دستگاه عصبی و دفعی سادهای دارند. این کرمها چون به صورت آزاد در آبهای شیرین، شور و زمینهای مرطوب زندگی میکنند بهاین نام خوانده میشوند (شکل ۴).
شکل ۴- کرمهای پهن آزاد. راستههای اصلی نشان داده شدهاند. به گوناگونی ساختار دستگاه گوارش توجه کنید.
رده کرمهای برگی شکل یا ترماتودا
همه کرمهای این رده، انگل مهره داران هستند. بدن آنها معمولا با پوششی به نام کوتیکول پوشیده شده است. یک بادکش در اطراف دهان و یک یا چند بادکش دیگر در قسمتهای پایینتر قرار دارد. کرمهای این رده را براساس تعداد میزبان واسطه و با وجود بادکش دهانی به سه زیر رده تقسیم میکنند: زیر رده منوژنها با میزبان واسطه، زیر رده دیژنها با دو یا چند میزبان واسطه و زیر رده اسپید وبوترا که فاقد بادکش دهانی هستند.
حدود سه هزار نوع از کرمهای برگی شکل وجود دارد که برخی از آنها در روده، کبد، ریه و یا عروق خونی انسان و سایر مهره داران زندگی میکنند و گاهی بیماریهای مهلکی را به وجود میآورند.
همه کرمهای برگی شکل، در چرخه زندگی نیاز به میزبان واسطه دارند که اغلب آنها نرمتنان و حلزونها و صدف ها) هستند. از مهم ترین کرمهای برگی شکل که از نظر ایجاد بیماری در انسان و دام حایز اهمیت فراوان هستند، میتوان از کرم کپلک یا فاسیولا هپاتیکا و شیستو زومابویس یا کرم و عروق خونی گاو نام برد.
کرم کپلک یا فاسیولا هپاتیکا
این کرم از زیر رده دیژنهآ است. کرم بالغ، معمولا در مجاری صفراوی کبد گوسفند و گاهی گاو و به ندرت در انسان دیده میشود. آلودگی بهاین کرم، ایجاد ضعف عمومی و کم خونی میکند که در برخی موارد منجر به مرگ بیمار میشود. گسترش این بیماری معمولا در مناطقی که آب و هوای مرطوب دارند و میزبان واسطه آن فراوان باشد (مانند مناطق شمال کشور، اصفهان و خوزستان بیشتر است.
این کرم، بدنی برگی شکل، به طول حدود ۳۰ میلی متر دارد که توسط کوتیکول نسبتا مقاومیپوشیده شده است. دارای بادکش دهانی و شکمی هستند و مجرای تناسلی، بین دو بادکش قرار دارد. دستگاه گوارش، شامل دهان، حلق مکنده و عضلانی، مری و رودههاست. اما فاقد مخرج است. دستگاه دفعی شامل تعداد زیادی سلول شعلهای است که به یک مجرای اصلی متصل شده است و سپس از مجرای دفعی انتهای بدن به محیط خارج راه می یابد (شکل ۵).
شکل ۵- کرم کپلک
کرم کپلک هرمافرودیت است و دستگاه تولید مثلی نر و ماده در کرم بالغ مشاهده میشود. چرخه زندگی کرم کپلک، همانند سایر کرمهای برگی شکل، از چند مرحله تشکیل شده است که در میزبان نهایی، محیط خارج از بدن و میزبان واسطه طی میشود. انگل بالغ، تخمها را از طریق مجرای صفراوی وارد روده میسازد، که به همراه مدفوع به محیط خارج دفع میشوند. در شرایط دما و رطوبت مناسب، نوزادی به نام میراسیدیوم (Miracidium) از تخم خارج میشود که در آب شنا میکند تا خود را به میزبان واسطه مناسب، یعنی حلزون، برساند و وارد بدن آن شود.
در بدن میزبان واسطه، میراسیدیوم تبدیل به لارو کیسهای شکل به نام اسپورسیست (Sporocyst) و سپس لارو دیگری به نام رادیا (Redia) میشود. از هر اسپورسیست ۸-۵ عدد را دیا به وجود می آید که به تکثیر غیر جنسی خود ادامه میدهد و تبدیل به لاروسرکاریا (Cercaria) میشود. سرکاریا، بدن حلزون را سوراخ کرده و آن را ترک میکند. سرکاریا، خود را به برگ علوفهها میرساند و تبدیل به شکل کیستی، متاسرکاریا میشود. این کیست، بسیار مقاوم است و مدتها بیماری زا باقی میماند. در صورت خورده شدن علوفه آلوده به متاسرکر و ورود آن به دستگاه گوارش میزبان اصلی، کیست در روده باز میشود (توسط آنزیمهای گوارشی) و نوزادان آزاد میشوند. نوزادان به دیواره رود؛ میزبان حمله میکنند، پس از نفوذ و عبور از آن خود را به کبد میرسانند و در مجاری صفراوی جای میگیرند. در این مجاری، انگل رشد میکند و تبدیل به کرم بالغ میشود (شکل ۶).
کرم کپلک، هنگام مهاجرت، به بافت کبد صدمه وارد میآورد و گاهی مجاری صفراوی را مسدود میکند. ممکن است در دامهای آلوده کاهش رشد و وزن مشاهده شود.
شکل ۶- چرخه زندگی کرم کپلک
رده کرمهای نواری یا سستودا
کرمهای نواری بدنی مسطح، نواری و بندبند دارند و عموما انگل داخلی مهره داران هستند. بدن آنها توسط کوتیکول پوشیده شده است. سر کرمهای نواری، اسکولکس (Scolex) نامیده میشود و دارای چهار بادکش و تاجی قلابدار یا بدون قلاب هستند که وسیله اتصال انگل به دیواره روده میزبان هستند. بدن آنها، متشکل از چندین تا هزاران، بند است. فاصله بین اسکولکس و بدن را بندهای گردن تشکیل میدهد که با تقسیم میتوزی بندها را به وجود میآورد. بندهای اولیه نابالغ، با دور شدن از گردن، به تدریج بالغ میشوند. در انتهای بدن، بندها بارور هستند. بندهای بارور حاوی تخم انگل، به تدریج از بدن جدا گردیده و همراه مدفوع، از بدن میزبان دفع میشود. کلیه کرمهای نواری، هرمافرودیت هستند.
کرمهای نواری، فاقد دستگاه گوارش هستند و مواد غذایی لازم را از طریق سطح بدن جذب میکنند. هر بند کرم نواری، دارای رشتههای عضلانی، اعصاب، مجاری دفعی و اندامهای تناسلی نر و ماده است. کرمهای نواری فاقد دستگاه گردش خون، تنفس و اسکلتبندی هستند (شکل ۷).
شکل ۷- کرم کدو از جمله انگلهای آدمی است، به سبب نر و ماده بودن هر قطعه از بدن، کرم هرمافرودیت است.
کرمهای نواری، چرخه زندگی پیچیدهای داشته و نیاز به میزبان واسطه دارند. انسان و برخی دامهای اهلی، میزبان واسطه کرمهای نواری واقع و گاهی به بیماریهای شدیدی مبتلا میشوند. تنیاها یا کرم کدو انسان را مورد تهاجم قرار میدهند، لیکن تنها در صورت شدت آلودگی ایجاد علایمینظیر دل درد و اسهال میکنند. گاهی انسان، میزبان واسطه برخی از کرمهای نواری گوشت خواران مانند اکینوکوکها واقع گردیده و مبتلا به کیستهایی در اعضای بدن میشوند. این کیست ها، گاهی در نقاط حساسی از بدن نظیر مغز، قلب، ریه، کبد و… رشد میکند و ممکن است حیات بیمار را به خطر اندازد.
کرم نواری گاو یا کرم کدو غیر مسلح (Taenia Saginata): کرم بالغ، در روده کوچک انسان زندگی میکند و طول آن گاهی به ۱۲ متر میرسد. بندهای انتهایی بدن کرم بالغ، حاوی تخمهای بارور است و پس از جدا شدن، همراه مدفوع دفع میشود. این بندها، در محیط خارج از بدن میزبان، باز و تخمها آزاد میشوند. در صورت بلعیده شدن این تخمها توسط گاو (میزبان واسطه) در روده دوازدهه باز و نوزاد کرم، آزاد میشود. نوزاد کرم، توسط قلاب ها، دیواره روده را سوراخ میکند و وارد مویرگها و یا رگهای لنفی میشود. نوزادان، توسط جریان خون، به عضلات مخطط شانه، گردن، زبان، سرین قلب و یا سایر اعضای بدن منتقل میشوند و در آنجا به رشد خود ادامه میدهند و به شکل کیست در می آیند. در صورت خوردن گوشت نپخته توسط انسان، در لوله گوارش، اسکولکسها از داخل کیسه خارج میشوند، و هر یک به دیواره روده میچسبد و شروع به تولید بند میکند. بندها، به تدریج که از سر دور میشوند، بالغ و حاوی تخمهای بارور میشوند. بندهای حاوی تخم بارور، پس از بالغ شدن، از بدن کرم جدا میشوند و به همراه مدفوع دفع و محیط را آلوده میسازند (شکل ۶).
کرمهای گرد یا لولهای (Nematoda)
پس از حشرات، کرمهای گرد، بزرگ ترین گروه جانوران پرسلولی را تشکیل میدهند. کرمهای گرد عموما بدنی استوانهای و دراز دارند که از هر دو طرف و یا یک سمت بدن باریک میشود. بدن آنها فاقد بند است و پوشش کوتیکول مقاومی آن را میپوشاند. دستگاه گوارشی کامل دارند و حفره شکمیدر آنها دیده میشود. بسیاری از آنها، در آب و خاک، زندگی آزاد دارند و گروهی نیز انگل گیاهان و جانوران هستند.
شکل ۸- کرمهای کدو الف) سریا اسکولکس Scolex با قلابها و مکندهها. ب) پروگلوتیدها یا قطعات قسمتی از وسط بدن. ج) پروگلوتیدهای نزدیک انتهای بدن. ساختار درخت مانند در ب و ج، اندامهای تولید مثلی اند. به پروگلوتیدهای بیضه دار درب و سوراخهای تناسلی در اطراف آن توجه کنید. در شکل ج رحم پر از تخم پدیدار است. د) چرخه زندگی کرم کدوی گاو. قطعات رسیده بدن کرم همراه مدفوع از روده انسان خارج میشوند. در دستگاه گوارش گاو، تخمها از درون این قطعات بیرون میریزند. جنینهای دیواره دار و قلاب دار کرم کدو، بعدا در درون عضلات گاو پوشینههایی به دور خود میبندند. جنینها در روده آدمیبه مرحله بلوغ میرسند. سر (اسکولکس) کرم ابتدا ظاهر میشود، اما اندکی بعد وارونه میشود و با قلابها و بادکشهای تازه خود را به بافت روده میچسباند.
ویژگیهای کرمهای گرد
۱- بدن تقارن دو جانبی دارد و فاقد بند و زواید خارجی است.
۲- شکل بدن استوانهای است و از دو طرف باریک میشود. با کوتیکول نسبتا سخت پوشیده شده است.
۳- دستگاه گوارش کامل دارد که از دهان شروع و به مخرج ختم میشود.
۴- رشتههای عضلانی به صورت طولی است و حفره شکمی، وجود دارد.
۵- دستگاه دفعی و عصبی دارند؛ ولی فاقد دستگاه گوارش خون و تنفس هستند.
۶- تولید مثل آنها جنسی است و کرمهای نر و ماده از هم مجزا هستند.
تعداد کرمهای گرد، بسیار زیاد است. برخی از آنها، انگل انسان و حیوانات هستند و بیماریهای وخیم و مهلکی را ایجاد میکنند. از مهم ترین کرمهای گرد انسان، میتوان از آسکاریس، کرمک و کرم قلاب دار نام برد. دامهای اهلی نیز همواره در معرض آلودگی به کرمهای گرد قرار دارند و به کرمهایی از قبیل همونکوس، استرتژیا، استرنژیلوس و… آلوده میشوند که خسارات عمدهای به بار میآورد.
کرمهای قلاب دار (Hook Worm)
کرمهای قلاب دار در انسان و دام ایجاد بیماری میکند. باعث کم خونی، کاهش رشد و بالاخره وارد آمدن خسارات اقتصادی و بهداشتی میشود. این کرم ها، دارای دندانها یا صفحاتی از جنس کیتین هستند که بسیار برنده است. کرمهای قلاب دار، به وسیلهاین دندان ها، بافتهای بدن میزبان را سوراخ و در آن نفوذ میکنند. این کرم ها، از خون میزبان تغذیه میکنند. انگل، برای سهولت در مکیدن خون، ماده ضد انعقاد را در محل اتصال تزریق میکند که علاوه بر خون مکیده شده سبب از دست رفتن مقادیری از خون میزبان میشود.
چرخه زندگی کرمهای قلاب دار، مستقیم است و میزبان واسطه، ندارد. انگل بالغ، در روده میزبان جفت گیری میکند و سپس کرم ماده بالغ، اقدام به تخم ریزی میکند. تخم ها، همراه مدفوع از بدن میزبان دفع و در محیط مناسب خارج از بدن باز میشود و لارو از آن خارج میشود. لارو انگل، از مواد غذایی در دسترس استفاده و رشد میکند. پس از مدتی، لارو بیماری زا میشود و از طریق پوست به بدن میزبان نفوذ میکند. لارو وارد شده به بدن میزبان، از طریق جریان خون، به قلب و سپس به ریه میرود. لارو مهاجر، اکنون مویرگهای خونی ریه را سوراخ میکند و از طریق نایژه به نای و سپس به هنگام سرفه کردن میزبان، خود را به حلق و مری میرساند. با بلعیده شدن لارو و رسیدن آن به روده، لارو با قلابها به دیواره روده متصل میشود و با سوراخ کردن آن، شروع به مکیدن لنف و خون میکند. انگل، به تدریج رشد میکند و بالغ میشود و پس از جفت گیری، مجددا تخم ریزی آغاز میشود (شکل ۹).
شکل ۹- راه آلوده شدن انسان به کرم قلابدار
کرمهای حلقوی
کرمهای حلقوی دارای بدنی متشکل از حلقههای متعدد هستند که حلقهها به دنبال هم قرار گرفتهاند. اکثر این جانوران در آبهای شور، شیرین و خاکهای مرطوب زندگی آزاد دارند و بعضی و از انواع آنها انگل خارجی و داخلی سایر جانداران هستند.
ویژگیهای کرمهای حلقوی
۱- بدنی متقارن، کشیده و حلقه حلقه دارند.
۲- بدن، توسط کوتیکول مرطوبی که بر روی بافت پوششی حساسی قرار گرفته است پوشیده میشود.
۳- عضلات طولی و حلقوی، در دیواره بدن و دستگاه گوارش وجود دارد و حفره شکمی، به خوبی رشد کرده است.
۴- دستگاه گوارش کامل بوده و گردش خون آنها بسته است.
۵- تنقس معمولا پوستی است؛ ولی در بعضی از انواع، آبشش دیده میشود.
۶- هر حلقه، دارای یک جفت تفرید یا اندام دفعی است.
۷- دستگاه عصبی، شامل عقدههای مغزی، حلقه دور مری، عقدههای شکمی و رشتههای عصبی است.
۸- دستگاه تولید مثل آنها ممکن است به صورت هرمافرودیت باشد و یا در کرمهای جدای از هم دیده شود. گاهی تولید مثل از طریق جوانه زدن نیز مشاهده میشود.
از جانوران این شاخه میتوان از کرم خاکی و زالو نام برد (شکل ۱۰).
شکل ۱۰- کرم خاکی
زالو (Leeches)
سالهای متمادی است که بشر زالو را میشناسد. در قرون گذشته پزشکان از نوعی زالو برای گرفتن خون استفاده میکردند. این کرم ها، اکثرا در آبهای شیرین و خاکهای مرطوب زندگی میکنند. نوعی زالو به صورت انگل انسان و حیوانات به بدن آنها میچسبد و از خون میزبان، تغذیه میکند.
زالو، بدنی استوانهای، با مقطعی تقریب بیضی شکل دارد. طول آن به حدود ۱۰ سانتی متر میرسد. رنگ آن در سطح پشتی سبز تیره و در سطح شکمیسبز زیتونی است، که نوارهای لیمویی رنگ دارد. وسیله اتصال آن به بدن میزبان دو باد کش دهانی و انتهایی بدن است. زالو، توسط دندانهای کیتینی تیز، بدن میزبان را سوراخ میکند و ماده ضد انعقاد مترشحه آن، مکیدن خون را آسان میکند. زالو، هر بار چندین برابر وزن خود خون می مکد و در دستگاه گوارش خود ذخیره میکند که هضم آن، ماهها طول میکشد.
تولید مثل زالو، جنسی است. آنها هرمافرودیت هستند (شکل ۱۱).
شکل ۱۱- زالو
خودآزمایی
۱- ویژگیهای کرمهای پهن را شرح دهید.
۲- کرمهای برگی شکل به چند دسته تقسیم میشوند؟ نام ببرید.
۳- چرخه زندگی کرم کپلک را به اختصار شرح دهید.
۴- به چه دلیل، کرمهای نواری گوشت خواران، برای انسان و دام خطرناک هستند؟ شرح دهید.
۵- کرم نوار گاو را نام ببرید و چرخه زندگی آن را شرح دهید.
۶- آیا میدانید کیست هیداتیک چیست؟ به اختصار شرح دهید.
۷- تفاوت کرمهای گرد و پهن در چیست؟ شرح دهید.
۸- چرخه زندگی کرم قلاب دار را شرح دهید.
۹- چند نمونه از کرمهای انگلی دارای میزبان واسطه را نام ببرید.
۱۰- انسان، میزبان واسطه چه نوع کرمی است؟
۱۱- کرمهای حلقوی چه ویژگیهایی دارند؟
۱۲- زالو را به اختصار شرح دهید.
» فایل word این مبحث