زیست‌شناسی (۱)زیست‌شناسی

حذف شود


نمونه آزمون زیست‌شناسی دهم
توجه داشته باشید این آزمون صرفا برای کمک به یادگیری شما طراحی و ارائه شده است و هیچ‌گونه امتیاز یا اطلاعاتی از شما در این وب‌سایت بایگانی نمی‌‌شود. 

آزمون شامل ۲۵ پرسش است. 


سلام و درود

«تکرار مادر مهارت‌هاست»

در راستای افزایش مهارت شما آزمون‌های متنوع و زیادی از خط به خط این گفتار برای شما آماده شده است. هر آزمون دارای ۱۰ سوال ۲ گزینه‌ای است.

برای تثبیت مطلب در حافظه و یادگیری هر چه بیشتر مطلب، در آزمون‌های آنلاین «آینده‌نگاران مغز» شرکت کنید.

برای شرکت در انواع آزمون‌های آنلاین «گفتار جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش» بر لینک زیر کلیک کنید:

» گفتار جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش


کتاب الکترونیکی پرسش‌های دو گزینه‌ای

پرسش‌های دو گزینه‌ای و خط به خط گفتارهای زیست‌شناسی چیست و گسترهٔ حیات؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید.


برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.


کتاب الکترونیکی تعمیق و تثبیت یادگیری زیست‌شناسی

پرسش‌های جاهای خالی و خط به خط گفتار زیست‌شناسی چیست؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید. 


برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.


سوال‌های تشریحی گفتار جذب مواد و تنظیم فعالیت دستگاه گوارش فصل گوارش و جذب مواد بر اساس کتاب چاپ ۹۷_۹۶

پرسش‌های تشریحی با فونت و نگارش عالی و بر اساس کتاب جدید به زودی منتشر خواهد شد.

بسم الله الرحمن الرحیم

۱. محیط داخلی بدن شامل کدام بخش‌هاست؟

خون، لنف و مایع میان بافتی

۲. ورود مواد مغذی از لولۀ گوارش به محیط داخلی بدن را چه می‌گویند؟

جذب

۳. در کدام اندام­‌های لوله گوارش جذب اندک است؟ جذب اصلی در کدام اندام لولۀ گوارش صورت می‌­گیرد؟

در انسان: دهان و معده و روده بزرگ – روده باریک

۴. دیوارۀ داخلی رودۀ باریک به چه صورت است؟

دارای مجموعه ای از چین­‌ها، پرزها و ریزپرزها یعنی در دیوارۀ روده، چین­های حلقوی وجود دارند؛ روی این چین‌ها، پرزهای فراوانی دیده می­‌شوند. غشای یاخته‌­های پوششی روده باریک نیز در سمت فضای روده، چین خورده است. به این چین­‌های میکروسکوپی، ریزپرز می­‌گویند.

۵.‌ چین خوردگی‌های روی چین‌های‌های حلقوی روده باریک چه نام دارند؟

پرز

۶. چین خوردگی‌های میکروسکوپی غشای یاخته‌های پوششی روده باریک چه نامیده می‌شوند؟

ریز پرز

۷. کدام عوامل سطح داخل روده باریک را که در تماس با کیموس است تا چند صدبرابر افزایش می­‌دهند؟

مجموعه ای از چین‌­ها، پرزها و ریز پرزها

۸. چرا جذب اصلی در رودۀ باریک انسان صورت می­‌گیرد؟

زیرا پس از گوارش شیمیایی نهایی در این اندام مولکول‌ها به اندازه قابل جذب ریز شده اند و به دلیل وجود مجموعه ای از چین­ها، پرزها و ریز پرزها و انقباض یاخته‌های ماهیچه ای پرز که موجب افزایش سطح جذب می‌شوند.

۹. علت و عامل حرکت پرزهای روده باریک چیست؟

جذب بیشتر مواد مغذی – انقباض یاخته‌های ماهیچه ای مخاط

۱۰. واحد ساختاری گلوتن چیست؟

آمینواسید

۱۱. در بیماری سلیاک کدام یاخته‌ها تخریب می‌شوند؟

یاخته‌­های روده باریک تخریب می‌­شوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین می­‌روند.

۱۲. در کدام بیماری یاخته‌های روده تخریب می‌شوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین می‌­روند ؟

سلیاک

۱۳. جذب در روده باریک کدام افراد اندک است؟

بیماران سلیاکی

۱۴. بیماری سلیاک بر اثر کدام نوع پروتئین بوجود می‌آید؟

گلوتن گندم و جو

۱۵. در کدام بیماری سطح جذب مواد کاهش شدیدی پیدا می‌کند؟

سلیاک

۱۶‌. علت کاهش شدید جذب در بیماری سلیاک چیست؟

تخریب یاخته‌­های روده باریک و از بین رفتن ریزپرزها و حتی پرزها

۱۷. کدام مولکول‌ها پس از گوارش مواد غذایی به مویرگ لنفی وارد می‌شوند؟

لیپیدی

۱۸. بیماری سلیاک مربوط به کدام دستگاه بدن است؟

گوارش

۱۹. کدام ملکول‌های مواد غذایی به روش هم انتقالی وارد یاخته پرز روده می‌شوند؟

گلوکز و بیشتر آمینواسیدها

۲۰. گلوکز پس از ورود به یاخته پرز چگونه وارد فضای بین یاخته ای می‌شود؟

با انتشار تسهیل شده، وارد فضای بین یاخته ای می‌شود

۲۱. انرژی لازم برای انتقال گلوکز، از درون روده باریک به یاخته پرز چگونه فراهم می­ شود؟

شیب غلظت سدیم

۲۲. شیب غلظت سدیم درون یاخته پرز با فعّالیت کدام پروتئین حفظ می­‌شود؟

پروتئین انتقال دهندۀ سدیم – پتاسیم

۲۳. ورود مولکول‌های حاصل از گوارش لیپیدها به یاخته پرز روده باریک چگونه صورت می‌­گیرد؟

انتشار

۲۴. کیلومیکرون‌ها در کدام یاخته‌های بدن شکل می‌گیرند؟

پرزهای روده

۲۵. کیلومیکرون‌ها با چه روشی به مایع بین یاخته ای وارد می‌شوند؟

برون رانی (اگزوسیتوز)

۲۶. کیلومیکرون‌ها به کدام نوع مویرگ‌ها وارد می‌شوند؟

مویرگ لنفی

۲۷. کیلومیکرون شامل کدام ترکیبات آلی است؟

ذره‌­هایی شامل تری گلیسیرید، فسفولیپیدها، کلسترول و پروتئین

۲۸. مولکول‌های لیپو پروتئین در کدام اندام ساخته می‌شوند؟

جگر (کبد)

۲۹. کدام نوع لیپوپروتئین کلسترول زیادی دارد؟

لیپوپروتئین کم­ چگال (LDL)

۳۰. در کدام نوع لیپوپروتئین، پروتئین از کلسترول بیشتر است ؟

لیپوپروتئین پرچگال (HDL) .

۳۱. کیلومیکرون پس از ورود به لنف به کجا وارد می‌شوند؟

خون

۳۲. لیپید کیلومیکرون در کجاها ذخیره می‌شود؟

در کبد یا بافت چربی

۳۳. در کبد از لیپیدهای کیلومیکرون کدام مولکول‌ها ساخته می‌شود؟

لیپوپروتئین

۳۴. نقش لیپوپروتئین‌ها چیست؟

انواع لیپیدها را در خون به بافت­ها منتقل می‌­کنند.

۳۵. کلسترول کدام نوع لیپوپروتئین­ها به دیواره سرخرگ­‌ها می­‌چسبد و به تدریج مسیر عبور خون را تنگ یا مسدود می‌­کند؟

لیپوپروتئین کم­ چگال (LDL)

۳۶. کدام نوع لیپوپروتئین‌ها­، کلسترولی که رسوب کردن در دیوارۀ سرخرگ را آغاز کرده است، جذب می­‌کنند؟

لیپوپروتئین پرچگال (HDL) .

۳۷. چه نسبتی از لیپوپروتئین‌ها، احتمال رسوب کلسترول در دیوارۀ سرخرگ‌­ها را کاهش می­‌دهد؟

لیپوپروتئین پرچگال (HDL)

۳۸. کدام عوامل میزان لیپوپروتئین‌­های کم چگال را افزایش می‌­دهد؟

مصرف چربی­‌های اشباع، چاقی، کم تحرکی و مصرف بیش از حد کلسترول، میزان لیپوپروتئین­های کم چگال را افزایش می­دهد.

۳۹. کدام مواد معدنی با انتقال فعال جذب می‌شوند؟

آهن و کلسیم

۴۰. مواد معدنی با کدام فرایندها در روده جذب می‌شوند؟

انتشار و انتقال فعال

۴۱. کدام نوع ویتامین به روش درون بری جذب می‌شود؟

B۱۲ ویتامین

۴۲. کدام ویتامین همراه با فاکتور داخلی معده جذب می‌شود؟

B۱۲ویتامین

۴۳. ویتامین‌های محلول در چربی کدامند؟

A, D, E, K

۴۴. کدام ویتامین‌ها همراه چربی‌ها و مانند آنها جذب می‌شوند؟

یعنی ویتامین‌های محلول در چربیA, D, E, K

۴۵. اختلال در ترشح صفرا و عملکرد آن ممکن است به سوء جذب کدام ویتامین‌ها و کمبود آنها در بدن منجر می‌شود؟

یعنی ویتامین‌های محلول در چربیA, D, E, K

۴۶. ویتامین B12 همراه کدام ماده جذب می‌شود؟

عامل داخلی معده

۴۷. ابتدای روده بزرگ چه نام دارد؟

روده کور

۴۸. روده کور به کجاها ختم می‌شود؟

کولون بالارو، روده باریک و آپاندیس (؟؟؟)😀

۴۹. کولون پایین رو به کجا منتهی می‌شود؟

راست روده

۵۰. بنداره‌های مخرج در انتهای کدام روده قرار دارند؟
راست روده

۵۱. نوع ماهیچه داخلی و خارجی مخرج به ترتیب چیست؟

ماهیچه صاف، ماهیچه مخطط

۵۲. روده بزرگ چه موادی را جذب می‌کند؟

آب و یون‌ها

۵۳. چه عاملی موجب می‌شود مدفوع به شکل جامد درآید؟

جذب آب و یون‌ها توسط روده بزرگ

۵۴. چه هنگامی‌انعکاس دفع به راه می‌افتد؟

با ورود مدفوع به راست روده

۵۵. تفاوت گردش خون دستگاه گوارش با سایر اندام‌ها چیست؟

برخلاف سایر اندام‌ها، خون لوله گوارش به طور مستقیم به قلب برنمی‌گردد بلکه از راه سیاهرگ باب ابتدا به کبد و سپس از راه سیاهرگ‌های دیگر به قلب می‌رود.

۵۶. خون کدام اندام‌های بدن به طور مستقیم به قلب بر نمی‌گردد؟

بخشی از لوله گوارش و اندام‌های مربوط (معده، طحال، لوزالمعده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده)

۵۷. چرا خون لوله گوارش قبل از بازگشت به قلب ابتدا به جگر وارد می‌شود؟

در کبد، از مواد جذب شده، گلیکوژن و پروتئین ساخته می­شود و موادی مانند آهن و برخی ویتامین‌ها نیز در آن ذخیره می‌شوند.

۵۸. سیاهرگ باب از کدام اندام منشاء می‌گیرد و به کدام اندام وارد می‌شود؟

بخشی از لوله گوارش و اندام‌های مربوط (معده، طحال، لوزالمعده، روده باریک، روده بزرگ، راست روده) به کبد

۵۹. خون لوله گوارش از راه کدام سیاهرگ به کبد و از راه کدام سیاهرگ‌ها به قلب می‌رود؟

سیاهرگ باب- سیاهرگ فوق کبدی و بزرگ سیاهرگ زیرین

۶۰. میزان جریان خون دستگاه گوارش چه موقع افزایش می‌یابد؟ چرا؟

پس از خوردن غذا. تا نیاز آن برای فعالیت بیشتر تأمین شود و مواد مغذی جذب شده به کبد منتقل شوند.

۶۱. در کبد از مواد جذب شده چه مولکول‌هایی ساخته می‌شود؟

گلیکوژن و پروتئین

۶۲. مرحله خاموشی نسبی و مرحله فعالیت شدید دستگاه گوارش چه هنگامی‌است؟

دستگاه گوارش یک مرحله خاموشی نسبی (فاصله بین خوردن وعده‌­های غذایی) و یک مرحله فعالیت شدید (بعد از ورود غذا) دارد.

۶۳. پاسخ مناسب دستگاه گوارش به ورود غذا چیست؟

شیره­‌های گوارشی به موقع و به اندازه کافی ترشح، وحرکات لولۀ گوارش به موقع انجام شوند تا غذا را با شیره­‌ها مخلوط کند و در طول لوله با سرعت مناسب حرکت دهد.

۶۴. از جمله بخش‌های بدن که باید با فعالیت دستگاه گوارش هماهنگ باشد، کدام دستگاه است؟

گردش خون.

۶۵. فعالیت دستگاه گوارش چگونه تنظیم می‌شود؟

فعالیت دستگاه گوارش را، دستگاه‌های عصبی و هورمونی تنظیم می‌کنند.

۶۶. تنظیم عصبی دستگاه گوارش را کدام بخش از دستگاه عصبی انجام می‌دهد؟

تنظیم عصبی دستگاه گوارش را بخشی از دستگاه عصبی به نام دستگاه عصبی خود مختار انجام می­دهد. و دستگاه عصبی روده ای

۶۶. فعالیت کدام بخش دستگاه عصبی ناخودآگاه است؟

دستگاه عصبی خود مختار

۶۷. چرا وقتی به غذا فکر می‌کنیم بزاق ترشح می‌شود؟

با فعّالیت دستگاه عصبی خودمختار، پیام عصبی مغز را به غده­های بزاقی م‌ی­رسد و بزاق به شکل انعکاسی ترشح می­شود.

۶۸. چرا دیدن غذا و بوی آن باعث افزایش ترشح بزاق می­شوند؟

با فعّالیت دستگاه عصبی خودمختار، پیام عصبی مغز را به غده­های بزاقی م‌ی­رسد و بزاق به شکل انعکاسی ترشح می­شود.

۶۹. مرکز بلع و مرکز تنفس به ترتیب در کدام بخش مغز قرار دارد؟

بصل النخاع-بصل النخاع

۷۰. چرا در هنگام بلع فعالیت تنفس مهار می‌شود؟

هنگام بلع و عبور غذا از حلق، مرکز بلع در بصل النخاع، فعّالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد، مهار می­‌کند.

۷۱. چرا در هنگام بلع نا بسته می‌شود؟

هنگام بلع و عبور غذا از حلق، مرکز بلع در بصل النخاع، فعّالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد، مهار می‌کند.

۷۲. چرا در هنگام بلع تنفس برای زمانی کوتاه متوقف می‌شود؟

هنگام بلع و عبور غذا از حلق، مرکز بلع در بصل النخاع، فعّالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد، مهار می‌­کند.

۷۳. در دیواره لوله گوارش شبکه یاخته‌های عصبی از کجا تا کجا وجود دارد؟

در دیوارۀ این لوله (از مری تا مخرج) شبکه­‌های یاخته‌های عصبی، وجود دارند.

۷۴. شبکه یاخته‌های عصبی کدام فعالیت‌های لوله گوارش را تنظیم می‌کند؟

این دستگاه، تحرک و ترشح را در لولۀ گوارش، تنظیم می­‌کند.

۷۵. چگونگی عملکرد شبکه‌های غصبی روده ای را بنویسید؟

شبکه‌های عصبی روده­ای می‌­تواند مستقل از دستگاه عصبی خودمختار، فعالیت کند. اما دستگاه عصبی خودمختار با آنها ارتباط دارد و بر عملکرد آنها تأثیر می­‌گذارد.

۷۶. در کدام بخش‌های لوله گوارش یاخته‌های ترشح کننده هورمون وجود دارد؟

در بخش‌های مختلف معده (برخی یاخته‌های دیواره مجاور پیلور) و روده (دوازدهه)، یاخته‌هایی وجود دارند که هورمون می‌سازند.

۷۷‌. هورمون‌های ترشحی لوله گوارش کدامند؟

سکرتین – گاسترین

۷۸. هر یک از هورمون‌های زیر توسط کدام بخش لوله گوارش ساخته می‌شود؟

الف)سکرتین: دوازدهه

ب)گاسترین: بخشی یاخته‌های دیواره معده مجاور پیلور

۷۹. اندام یا یاخته هدف هر یک از هورمون‌های زیر چیست؟

الف) سکرتین: لوزالمعده

ب) گاسترین: معده (یاخته‌های کناری و اصلی)

۸۰. در یک از هورمون‌های زیر ترشح کدام ماده را در اندام هدف خود افزایش می‌دهد؟

الف) سکرتین: بی کربنات

ب) گاسترین: اسید معده و پپسینوژن

۸۱. افزایش ترشح هر یک از مواد زیر به واسطه ترشح کدام هورمون است؟

الف) ترشح بی کربنات از لوزالمعده: سکرتین

ب) اسید معده: گاسترین

ج) پپسینوژن: گاسترین

۸۲. علت افزایش اضافه وزن و چاقی در جوامع امروزی چیست؟

علت افزایش اضافه وزن و چاقی در جوامع امروزی را استفاده از غذاهای پر انرژی (غذاهای پرچرب و شیرین)، عوامل روانی مانند غذا خوردن برای رهایی از تنش، شیوۀ زندگی کم­تحرک است. البته چاقی در برخی افراد به ژن‌ها مربوط است.

۸۳. عوارض چاقی چیست؟

چاقی، سلامت فرد را به خطر می­‌اندازد و احتمال ابتلا به بیماری­هایی مانند دیابت نوع ۲، انواعی از سرطان، تنگ شدن سرخرگ­ها، سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد.

۸۴. چاقی احتمال ابتلا به کدام نوع دیابت را افزایش می‌دهد؟

دیابت نوع ۲

۸۵. افرادی که کمتر از نیاز خود غذا می‌خورند و در نتیجه، به شدت لاغر می­شوند دچار چه مشکلاتی می‌شوند؟ چرا؟

به علت کاهش دریافت مواد مغذی دچار مشکلاتی مانند کم خونی و کاهش استحکام استخوان‌ها می‌شوند.

۸۶. برای تعیین وزن مناسب از کدام نمایه استفاده می‌کنند؟

نمایه توده بدن

۸۷. نمایه توده بدن را چگونه محاسبه می‌کنند؟

جرم (کیلوگرم) تقسیم بر مربع قد (مترمربع)

۸۸. برای بررسی مناسب بودن وزن افراد زیر بیست سال چونه عمل می‌شود؟ چرا؟

از آنجا که افراد کمتر از بیست سال در سن رشد قرار دارند. برای بررسی مناسب بودن وزن این افراد، نمایه توده بدنی آنها را با افراد هم سن و هم جنسیت، مقایسه می‌کنند.

۸۹. وزن هر فرد به چه عواملی بستگی دارد؟

وزن هر فرد به تراکم استخوان، مقدار بافت ماهیچه و چربی بدن او بستگی دارد.


سوال‌های تشریحی گفتار جذب مواددر حال آماده کردن برای طراحی پرسش های تشریحی

قدردان صبوری شما هستیم

مواد مغذی برای رسیدن به یاخته‌های بدن باید از یاخته‌های بافت پوششی لوله گوارش عبور کنند و وارد محیط داخلی شوند. ورود مواد به محیط داخلی بدن، جذب نام دارد. خون، لنف و مایع بین یاخته ای محیط داخلی را تشکیل می‌دهند. در دهان و معده، جذب اندک است و جذب اصلی در روده باریک انجام می‌شود.

جذب مواد در روده باریک

پس از گوارش در فضای روده باریک، مولکول‌های گوناگونی وجود دارند که باید از غشای یاخته‌های پوششی دیواره روده بگذرند و به این یاخته‌ها و پس از آن به محیط داخلی وارد شوند.

در دیواره داخلی روده، چین‌های حلقوی وجود دارند؛ روی این چین‌ها، پرزهای فراوانی دیده می‌شوند. غشای یاخته‌های پوششی روده باریک نیز در سمت فضای روده، چین خورده است. به این چین‌های میکروسکوپی، ریزپرز می‌گویند. مجموعه چین‌ها، پرزها و ریز پرزها سطح داخلی روده باریک را که در تماس با کیموس است چندین برابر افزایش می‌دهند. در بیماری سلیاک بر اثر پروتئین گلوتن (که در گندم و جو وجود دارد) یاخته‌های روده تخریب می‌شوند و ریزپرزها و حتی پرزها از بین می‌روند. در نتیجه، سطح جذب مواد، کاهش شدیدی پیدا می‌کند و بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز بدن جذب نمی‌شوند.

الف) پرز ب) چین‌های حلقوی

شکل۱۳ــ الف) پرز
ب) چین‌های حلقوی

مواد گوناگون به روش‌های متفاوتی که در فصل قبل خواندید، از یاخته‌های پوششی هر پرز عبور می‌کنند و به شبکه مویرگی درون پرز و سپس جریان خون وارد می‌شوند. همان طور که در شکل ۱۳- الف می‌بینید، در هر پرز، مویرگ بسته لنفی نیز وجود دارد. لنف از آب و ترکیبات دیگر تشکیل شده و در رگهای لنفی جریان دارد. مولکول‌های حاصل از گوارش لیپیدها به مویرگ لنفی و سپس به خون وارد می‌شوند (در فصل دستگاه گردش مواد در بدن، با ساختار مویرگ خونی و لنفی بیشتر آشنا می‌شوید). این مولکول‌ها در کبد یا بافت چربی ذخیره می‌شوند. در کبد از این لیپیدها، مولکول‌های لیپوپروتئین (ترکیب لیپید و پروتئین) ساخته می‌شود.
گروهی از لیپوپروتئین‌ها کلسترول زیادی دارند و به آنها لیپوپروتئین کم چگال (LDL) می‌گویند. در گروهی دیگر، پروتئین از کلسترول بیشتر است که لیپوپروتئین پرچگال (HDL) نام دارند. زیاد بودن لیپوپروتئین پر چگال نسبت به کم چگال، احتمال رسوب کلسترول در دیواره سرخرگ‌ها را کاهش می‌دهد. چاقی، کم تحرکی و مصرف بیش از حد کلسترول، میزان لیپوپروتئین‌های کم چگال را افزایش می‌دهد.

فعالیت

یک برگه آزمایش خون را که مواد موجود خون در آن ثبت شده است، بررسی کنید. میزان طبیعی لیپوپروتئین پر چگال (HDL) لیپوپروتئین کم چگال (LDL) نسبت HDL/LDL و تری گلیسرید درخون چقدر است؟

روده بزرگ و دفع

ابتدای روده بزرگ روده کور نام دارد که به آپاندیس ختم می¬شود. ادامه روده بزرگ از کولون بالارو، کولون افقی و کولون پایین رو، تشکیل شده است. روده بزرگ، پرز ندارد و یاخته‌های پوششی مخاط آن، ماده مخاطی ترشح می‌کنند ولی آنزیم گوارشی ترشح نمی‌کنند. بعد از روده بزرگ، راست روده قرار دارد (شکل ۱۴). در انتهای راست روده، بنداره‌های داخلی (ماهیچه صاف) و خارجی (ماهیچه مخطط) قرار دارند (شکل ۱۴).
مواد جذب نشده و گوارش نیافته، یاخته‌های مرده و باقی مانده شیره‌های گوارشی، وارد روده بزرگ می‌شوند. روده بزرگ، آب و یونها را جذب می‌کند؛ در نتیجه، مدفوع به شکل جامد در می‌آید. حرکات روده بزرگ، آهسته انجام می‌شوند. مدفوع به راست روده وارد و سرانجام دفع به صورت ارادی انجام می‌شود.

بخش‌های انتهایی لوله گوارش

شکل ۱۴- بخش‌های انتهایی لوله گوارش

گردش خون دستگاه گوارش

خون بخش‌هایی از بدن مانند خون لوله گوارش به طور مستقیم به قلب برنمیگردد؛ بلکه از راه سیاهرگ باب، ابتدا به کبد و سپس از راه سیاهرگ‌های دیگر به قلب می‌رود (شکل ۱۵). پس از خوردن غذا، میزان جریان خون دستگاه گوارش افزایش می‌یابد تا نیاز آن برای فعالیت بیشتر تأمین شود و مواد مغذی جذب شده، به کبد منتقل شوند. در کبد، از مواد جذب شده، گلیکوژن و پروتئین ساخته می‌شود و موادی مانند آهن و برخی ویتامین‌ها نیز در آن ذخیره می‌شوند.

سیاهرگ باب و فوق کبدی

شکل ۱۵- سیاهرگ باب و فوق کبدی

تنظیم فرایندهای گوارشی

دستگاه گوارش یک مرحله خاموشی نسبی (فاصله بین خوردن وعده‌های شبکه‌های غذایی) و یک مرحله فعالیت شدید (بعد از ورود غذا) دارد. این دستگاه باید به ورود غذا پاسخ مناسبی بدهد؛ یعنی شیره‌های گوارشی به موقع و به اندازه کافی ترشح و حرکات لوله گوارش به موقع انجام شوند تا غذا را با شیره‌ها مخلوط کند و در طول لوله با سرعت مناسب حرکت دهد. فعالیت بخش‌های دیگر بدن از جمله گردش خون نیز باید با فعالیت دستگاه گوارش هماهنگ باشد. فعالیت دستگاه گوارش را مانند بخش‌های دیگر بدن، دستگاه‌های عصبی و هورمونی تنظیم می‌کنند.
تنظیم عصبی دستگاه گوارش را بخشی از دستگاه عصبی به نام دستگاه عصبی خودمختار انجام می‌دهد. فعالیت این دستگاه، ناخودآگاه است؛ مثلا وقتی به غذا فکر کنیم، بزاق ترشح می‌شود. با فعالیت دستگاه عصبی خودمختار، پیام عصبی به غده‌های بزاقی می‌رسد و بزاق ترشح می‌شود. دیدن غذا و بوی آن نیز باعث افزایش ترشح بزاق می‌شوند.
انجام فعالیت‌های گوارشی با فعالیت‌های بخش‌های دیگر بدن نیز باید هماهنگ شود. مثلا هنگام بلع و عبور غذا از حلق، مرکز بلع در بصل النخاع، فعالیت مرکز تنفس را که در نزدیک آن قرار دارد، مهار می‌کند؛ در نتیجه، نای بسته و تنفس برای زمانی کوتاه، متوقف می‌شود.
همان طور که در ساختار لوله گوارش دیدیم، در دیواره این لوله (از مری تا مخرج) شبکه‌های یاخته‌های عصبی، وجود دارند (شکل ۱۶). این شبکه‌ها تحرک و ترشح را در لوله گوارش، تنظیم کنند. شبکه‌های عصبی روده‌ای می‌توانند مستقل از دستگاه عصبی خودمختار، فعالیت کنند. اما دستگاه عصبی خود مختار با آنها ارتباط دارد و بر عملکرد آنها تأثیر می‌گذارد.
در بخش‌های مختلف معده و روده، یاخته‌هایی وجود دارند که هورمون می‌سازند. این هورمون‌ها به خون می‌ریزند و همراه با دستگاه عصبی، فعالیت‌های دستگاه گوارش را تنظیم می‌کنند. سکرتین و گاسترین از این هورمون‌ها هستند. سکرتین، از دوازدهه به خون ترشح می‌شود و با اثر بر لوزالمعده موجب می‌شود ترشح بیکربنات افزایش یابد. گاسترین از معده ترشح و باعث افزایش ترشح اسید معده و پپسینوژن می‌شود.

شبکه‌های یاخته‌های عصبی لولۀ گوارش در زیر مخاط و لایۀ ماهیچه‌ای

شکل ۶ـ شبکه‌های یاخته‌های عصبی لولۀ گوارش در زیر مخاط و لایۀ ماهیچه‌ای

وزن مناسب

از دلایل چاقی در جوامع امروزی، استفاده از غذاهای پر انرژی (غذاهای پرچرب و شیرین)، عوامل روانی مانند غذا خوردن برای رهایی از تنش و شیوه زندگی کم تحرک است. البته چاقی در برخی از افراد به ژن‌ها مربوط است. چاقی، سلامت فرد را به خطر می‌اندازد و احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، انواعی از سرطان، تنگ شدن سرخرگها، سکته قلبی و مغزی را افزایش میدهد.
از سوی دیگر، افرادی که کمتر از نیاز غذا می‌خورند و در نتیجه، لاغر می¬شوند به علت کاهش دریافت مواد مغذی دچار مشکلاتی مانند کم خونی و کاهش استحکام استخوان‌ها می‌شوند. تبلیغات و فشار اجتماعی در تمایل افراد به کاهش وزن بیش از حد نقش دارد.
برای تعیین وزن مناسب، از شاخص توده بدنی استفاده می‌کنند. این شاخص از رابطه زیر محاسبه می‌شود:
بدنی توده شاخص=(k)جرم/(m^2 )قد
شاخص توده بدنی کمتر از ۱۹، نشان دهنده کمبود وزن و بیشتر از ۳۰ به معنی چاقی است. اگر این شاخص بین ۱۹ تا ۲۵ باشد، نشان دهنده وزن مناسب و بین ۲۵ تا ۳۰ به معنی داشتن وزن اضافه است.
تعیین وزن مناسب بر اساس شاخص توده بدنی برای افراد بیشتر از بیست سال است. از آنجا که افراد کمتر از بیست سال در سن رشد قرار دارند، برای بررسی مناسب بودن وزن این افراد، شاخص توده بدنی آنها را با افراد هم سن و هم جنس، مقایسه می‌کنند. البته وزن هر فرد به تراکم استخوان، مقدار بافت ماهیچه و چربی بدن او بستگی دارد. بنابراین فقط افراد متخصص می‌توانند درباره مناسب بودن وزن فرد، قضاوت کنند.

فعالیت

ذخیره بیش از اندازه چربی در کبد موجب بیماری «کبد چرب» می‌شود. چگونه می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد؟ در این باره اطلاعاتی جمع آوری کنید و به کلاس ارائه دهید. 


» فایل word 

تهیهٔ فایل

» فایل pdf

دانلود pdf

کتاب زیست‌شناسی دهم

فصل ۱ـ دنیای زنده 
گفتار ۱. زیست‌شناسی چیست؟
گفتار ۲. گستره حیات
گفتار ۳. یاختـه و بافـت در بـدن انسـان

فصل ۲ـ گوارش و جذب مواد
گفتار ۱. ساختار و عملکرد لولۀ گوارش
گفتار ۲. جذب مواد و تنظیم فعّالیت دستگاه گوارش
گفتار ۳. تنوع گوارش در جانداران

فصل ۳ـ تبادلات گازی
گفتار ۱. سازوکار دستگاه تنفس در انسان
گفتار ۲. تهویۀ ششی 
گفتار ۳. تنوع تبادلات گازی

فصل ۴ـ گردش مواد در بدن
گفتار ۱. قلب
گفتار ۲. رگ‌ها
گفتار ۳. خون
گفتار ۴. تنوع گردش مواد در جانداران

فصل ۵ ـ تنظیم اسمزی و دفع مواد زائد
گفتار ۱. هم ایسـتایی وکلیه‌ها
گفتار ۲. تشـکیل ادرار و تخلیـۀ آن
گفتار ۳. تنوع دفع و تنظیم اسمزی در جانداران

فصل ۶ ـ از یاخته تا گیاه
گفتار ۱. ویژگی‌هـای یاختـۀ گیاهـی
گفتار ۲. سامانۀ بافتی
گفتار ۳. ساختار گیاهان

فصـل ۷ـ جـذب و انتقـال مـواد در گیاهـان
گفتار ۱. تغذیـۀ گیاهـی
گفتار ۲. جانداران مؤثر در تغذیۀ گیاهی
گفتار ۳. انتقـال مـواد در گیاهـان


در ادامه خود را بیازمایید:


»  شکل‌های زیست‌شناسی دهم


» شکل‌های زیست‌شناسی یازدهم


» شکل‌های زیست‌شناسی دوازدهم

 


امتیاز نوشته:

میانگین امتیازها: ۳.۹ / ۵. تعداد آراء: ۹

اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می‌دهید.

داریوش طاهری

نه اولین، اما در تلاش برای بهترین بودن؛ نه پیشرو در آغاز، اما ممتاز در پایان. ——— ما شاید آغازگر راه نباشیم، اما با ایمان به شایستگی و تعالی، قدم برمی‌داریم تا در قله‌ی ممتاز بودن بایستیم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا