گیرندههای مفصلی
چهار نوع پایانه حسی در کپسول و رباطهای مفاصل سینوویال وجود دارد. سه نوع از این پایانهها کپسولدار هستند و به گیرندههای پاچینی، رافینی و گیرندههای کشش تاندون شباهت دارند. این گیرندهها اطلاعات مربوط به موقعیت و حرکت مفاصل را برای دستگاه عصبی مرکزی مخابره میکنند. نوع چهارم این پایانهها فاقد کپسول است و باور بر این است که به جابجایی بیش از حد حساس بوده و مخابره کننده حس درد میباشد.
دوک های عصبی عضلانی
دوکهای عصبی عضلانی (neuromascular spindles) یا دوکهای عضلانی در عضلات اسکلتی و عمدتاً در اتصالات تاندونی عضله یافت میشوند. این ساختارها اطلاعات مربوط به طول عضله و میزان تغییرات آن را به دستگاه عصبی مرکزی مخابره میکنند. این اطلاعات توسط دستگاه عصبی مرکزی جهت کنترل فعالیت عضله مورد استفاده قرار میگیرد.
هر دوک حدوداً ۱ الی ۴ میلیمتر طول دارد و توسط یک کپسول دوکی شکل از جنس بافت همبند احاطه شده است. درون کپسول ۶ الی ۱۴ عدد رشته عضلانی درون دوکی (intrafusal fibers) باریک وجود دارد و رشتههای عضلانی معمولی که در خارج دوک قرار دارند رشتههای خارج دوکی (extrafusal fibers) نام دارند. رشتههای داخل دوکی دو نوع هستند: کیسه هستهای (bag nuclear) و زنجیر هستهای (chain nuclear). رشتههای کیسه هستهای به واسطه وجود هستههای متعدد در ناحیه استوایی (که معمولاً متسع و فاقد خطوط عرضی هستند) تشخیص داده میشوند. در رشتههای زنجیره هستهای، هستهها یک ردیف یا زنجیره طولی منفرد در مرکز هر رشته در ناحیه استوای آن تشکیل میدهند. رشتههای کیسه هستهای قطر بیشتری نسبت به رشتههای زنجیر هستهای دارند و تا هر انتهای کپسول امتداد مییابند تا به اندومیزیوم رشتههای خارج دوکی برسند.
دو نوع عصب دهی حسی برای دوکهای عضلانی وجود دارد: حلقوی مارپیچی و گل افشان. انتهاهای حلقوی مارپیچی (annulospiral endings) در استوای رشتههای درون دوکی قرار گرفتهاند. هنگامی که یک رشته عصبی میلیندار وارد کپسول می شود غلاف میلین خود را ازدست می دهد و آکسون برهنه به صورت مارپیچ دور کیسه هسته ای و یا قسمت زنجیرهای رشتههای درون دوکی میپیچد.
انتهاهای گل افشان (flower-spray endings) اکثراً روی رشتههای زنجیر هستهای و با فاصله از ناحیه استوایی قرار میگیرند یک رشته عصبی میلین دار که اندکی کوچک تر از مشابه خود در انتهای حلقثی و مارپیچی میباشد وارد داخل کپسول شده و غلاف میلین خود را از دست میدهد. آکسون برهنه در انتهای خود شاخه شاخه میشود و به صورت برجستگیهای خاتمه مییابند که شبیه قسمت گل افشان گلها میباشند.
کشش یا طویل شدن رشتههای درون دوکی منجر به تحریک انتهاهای حلقوی مارپیچی و گلافشان میشود و باعث رسیدن جریانات عصبی از طریق نورونهای وابران به نخاع میشوند.
عصب دهی حرکتی رشتههای درون دوکی توسط رشتههای ظریف حرکتی گاما تامین میشود. اعصاب حرکتی صفحات انتهایی حرکتی هر دو انتهای رشتههای درون دوکی خاتمه مییابند. تحریکات اعصاب حرکتی موجب انقباض هر دو انتهای رشتههای درون دوکی و فعال شدن پایانههای حسی میشوند. منطقه ابتدایی که فاقد خطوط عرضی است قابلیت انقباض ندارد. مابقی رشتههای خارج دوکی عضله طبق معمول عصب دهی خود را از رشتههای بزرگ آلفا دریافت میکنند.
