دیزآرتری (Dysarthria) یک اختلال گفتاری (speech disorder) است که در اثر فقدان کنترل عضلانی ایجاد می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت هایی از مغز که تکلم را کنترل می‌کنند آسیب ببینند. همچنین ممکن است ناشی از مشکلاتی باشد که مغز را درگیر نمی‌کند، مانند شرایطی که بر عضلات و اعصاب دهان یا گلو تأثیر می‌گذارد.

این وضعیت عمدتاً با گفتار نامفهوم (slurred speech) مشخص می‌شود. همچنین ممکن است باعث ریتم غیرمعمول گفتار و تغییرات صدا شود، بسته به نوع دیزآرتری.

دیزارتری خود یک اورژانس پزشکی نیست. اما دیزآرتری ناگهانی می‌تواند ناشی از سکته مغزی (Stroke) یا ضربه مغزی (brain trauma) باشد و این موارد نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.

به طور کلی، دیزآرتری قابل درمان یا معکوس نیست. با این حال، این امکان وجود دارد که با استفاده از روش های درمانی خاصی، توانایی صحبت کردن و برقراری ارتباط خود را بهبود بخشید.

برای آشنایی با علائم، انواع و درمان دیزآرتری به ادامه مطلب مراجعه کنید.

انواع دیزآرتری

نوع دیس آرتری بستگی به قسمتی از مغز دارد که تحت تاثیر قرار گرفته است. این انواع عبارتند از:

دیزآرتری شل

دیزارتری شل (Flaccid dysarthria) به دلیل آسیب نورون حرکتی پایین ایجاد می شود. این اعصاب جمجمه و نخاعی را درگیر می کند.

اعصاب جمجمه مغز شما را به سایر نواحی سر و گردن متصل می کند. اعصاب نخاعی نخاع شما را به سایر قسمت های بدن متصل می کند.

دیزآرتری اسپاستیک

در دیزارتری اسپاستیک (spastic dysarthria)، نورون های حرکتی فوقانی یک یا هر دو طرف مغز آسیب می بینند. این شامل مناطقی است که حرکت را کنترل می کنند.

دیزارتری یک طرفه نورون حرکتی فوقانی

دیزارتری یک طرفه نورون حرکتی فوقانی (Unilateral Upper Motor Neuron :UUMN) یک شکل خفیف‌تر دیزآرتری اسپاستیک در نظر گرفته می‌شود. همچنین یکی از رایج ترین انواع دیزآرتری است.

اغلب، به دلیل سکته مغزی ایجاد می شود. این شامل آسیب به نورون های حرکتی فوقانی است که حرکت را کنترل می کنند.

دیزآرتری آتاکسیک

در دیزارتری آتاکسیک (ataxic dysarthria)، اتصالات بین مخچه و سایر قسمت های مغز آسیب می بیند.

دیزارتری هیپوکینتیک

دیزآرتری هیپوکینتیک (Hypokinetic dysarthria) ناشی از مشکل در مدار کنترل عقده های پایه، نوعی مسیر در مغز است. عقده های قاعده ای بخشی از مغز است که عملکرد حرکتی را کنترل می کند.

این نوع اغلب با بیماری پارکینسون همراه است که باعث کندی حرکت و سفتی می شود.

دیزآرتری هیپرکینتیک

دیزارتری هیپرکینتیک (Hyperkinetic dysarthria) در اثر آسیب به مدار کنترل گانگلیون های پایه ایجاد می شود. این معمولا در شرایطی مانند بیماری هانتینگتون و سندرم تورت دیده می شود .

این نوع دیس آرتری عمدتاً باعث تولید گفتار غیرقابل پیش بینی می شود.

دیزآرتری مختلط

دیزآرتری مختلط (Mixed dysarthria) زمانی رخ می دهد که دو یا چند نوع دیزآرتری وجود داشته باشد. یکی از نمونه ها دیزارتری اسپاستیک-شل است که در اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) دیده می شود .

دیزآرتری مختلط شایع ترین نوع دیزآرتری است. ویژگی های دقیق به دیس آرتری درگیر بستگی دارد.

علائم دیس آرتری

علائم دیزآرتری به نوع آن بستگی دارد. آنها همچنین می توانند از نظر شدت متفاوت باشند.

به طور کلی، دیزآرتری باعث:

لکنت زبان
گفتار آهسته یا سریع
ریتم نامنظم گفتار
سخنرانی بیش از حد نرم یا بلند
صدای خشن یا نفس گیر
مشکل در کنترل زبان یا لب
افزایش رزونانس بینی (صدای اضافی که از بینی خارج می شود)
صدای یکنواخت یا بلندی صدا
مشکل در بلع (دیسفاژی)
آبریزش آب دهان (به دلیل دیسفاژی)
سخنرانی متلاطم ساخته شده از عبارات کوتاه

دیزآرتری باعث می‌شود

دیزآرتری در اثر آسیب مغزی ایجاد می‌شود. این می‌تواند در بدو تولد رخ دهد، مانند فلج مغزی (cerebral palsy)

در موارد دیگر، آسیب مغزی ممکن است به دلیل آسیب یا بیماری باشد. مثالها عبارتند از:

سکته
آسیب تروماتیک مغز
تومورهای مغزی
نوروم آکوستیک
آنسفالیت
مننژیت
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
بیماری پارکینسون
بیماری هانتینگتون
دیستونی
سندرم تورت
دیستروفی عضلانی
فلج بل
میاستنی گراویس
آسیب زبان
داروهایی که بر سیستم عصبی مرکزی شما تأثیر می گذارد

هم کودکان و هم بزرگسالان می توانند به دیزآرتری مبتلا شوند. با این حال، اگر شما:

خطر سکته مغزی بالایی دارند
یک بیماری دژنراتیو مغزی دارند
بیماری عصبی عضلانی دارند

نوشیدن مقادیر زیاد الکل و استفاده از داروهای غیرقانونی نیز می تواند باعث دیس آرتری موقت در هنگام مستی شود.

تشخیص دیزآرتری به چندین آزمایش نیاز دارد. یک متخصص مراقبت های بهداشتی از چندین روش برای تشخیص دیزآرتری استفاده می کند، از جمله:

تاریخچه پزشکی. پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می کند تا علت را مشخص کند. این همچنین به رد علل دیگر کمک می کند.
معاینه‌ی جسمی. معاینه فیزیکی به پزشک اجازه می دهد تا علائم آسیب یا ضربه مغزی را جستجو کند. می تواند به تست حس، حرکت و بینایی کمک کند. همچنین می تواند بین عللی مانند سکته مغزی یا عفونت تمایز قائل شود.
آزمایش خون و ادرار. آزمایش ادرار و آزمایش خون به پزشک اجازه می دهد تا علائم عفونت را بررسی کند.
تست‌های تصویربرداری. یک آزمایش تصویربرداری، مانند MRI، می تواند به تشخیص بیماری های عصبی کمک کند.
آزمایشات ژنتیکی. اگر پزشک شما به جهش ژنی مشکوک باشد، آزمایش ژنتیکی را تجویز می کند.
تست‌های گفتاری. یک گفتار درمانگر ممکن است از شما بخواهد که صدا بسازید، صحبت کنید، کلمات را بخوانید یا اعداد را بشمارید. آنها گفتار و دهان شما را بررسی می کنند.

دیزآرتری چگونه درمان می‌شود؟

به طور کلی، درمان دیزآرتری تنها بخشی از یک برنامه مدیریتی بزرگتر است. این به این دلیل است که معمولاً به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود.

دیزآرتری با گفتار و زبان درمانی درمان می شود. هدف این است که توانایی صحبت کردن و برقراری ارتباط خود را بهبود ببخشید.

این نوع درمان توسط یک گفتاردرمانگر یا آسیب شناس زبان (SLP) ارائه می شود. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تمریناتی برای بهبود قدرت و عملکرد عضلات آسیب دیده
راهکارهایی برای آهسته صحبت کردن
راهکارهایی برای یادگیری نحوه بیان صحیح کلمات
راهکارهایی برای یادگیری نحوه استفاده از نرم افزار صدای مصنوعی
تمرین هایی برای یادگیری نحوه کنترل حجم گفتار

پزشک شما همچنین ممکن است طب سوزنی یا تحریک مغناطیسی مغز را برای تحریک عضلات آسیب دیده توصیه کند.

چه زمانی با پزشک تماس بگیرید

اگر متوجه هر گونه تغییر در گفتار خود شدید، با یک گفتار درمانگر یا آسیب شناس تماس بگیرید. این امر به ویژه در صورتی که در معرض خطر دیزآرتری هستید بسیار مهم است.

اگر موارد زیر را دارید، باید با یک پزشک مراقبت های اولیه یا متخصص گفتار زبان تماس بگیرید:

لکنت زبان
مشکل در حرکت زبان، لب ها یا فک
مشکل در بالا بردن صدای شما
تغییرات غیر قابل توضیح در صدای شما
مشکل در بلع
مشکل در تلفظ صداهای خاص

چشم انداز بلندمدت برای افراد مبتلا به دیس آرتری

دیزآرتری می تواند برقراری ارتباط با افراد دیگر را دشوار کند. این می تواند بر سلامت روانی و روابط اجتماعی تأثیر منفی بگذارد.

در بیشتر موارد، دیزآرتری قابل درمان نیست. استثنا دیزآرتری با علت موقتی مانند فلج بل یا دارو است.

با این حال، اگر دیزآرتری دارید، ممکن است کیفیت زندگی و توانایی برقراری ارتباط خود را بهبود بخشید. این مستلزم:

گفتار درمانی منظم
معاینات معمول با یک متخصص مراقبت های بهداشتی
مدیریت شرایط زمینه ای
حمایت از خانواده و دوستان

موفقیت درمان نیز به عوامل زیادی بستگی دارد، از جمله:

شرایط زمینه ای شما
محل و شدت آسیب مغزی
وضعیت سلامت کلی شما

صحبت کردن با فرد مبتلا به دیس آرتری

این امکان برای افراد مبتلا به دیس آرتری وجود دارد که با افراد دیگر گفتگوهای رضایت بخشی و با کیفیتی داشته باشند. استراتژی های زیر می تواند کمک کند:

نکاتی برای افراد مبتلا به دیس آرتری

اگر دیزآرتری دارید، این تکنیک ها را امتحان کنید:

قبل از صحبت کردن، نفس عمیق بکشید.
آهسته صحبت کن در صورت نیاز، هر بار یک کلمه بگویید.
با فردی که با او صحبت می کنید روبرو شوید.
با جملات کوتاه صحبت کنید.
اگر نیاز دارید خودتان را تکرار کنید.
با خاموش کردن تلویزیون یا رادیو، سر و صدای پس زمینه را محدود کنید یا از آن جلوگیری کنید.
اگر می توانید یک قلم و کاغذ همراه داشته باشید و کلمات را یادداشت کنید.

نکاتی برای افراد غیر مبتلا

اگر به دیزآرتری مبتلا نیستید، برای برقراری ارتباط بهتر با کسانی که این بیماری را دارند، در اینجا کارهایی انجام دهید:

وقتی فرد در حال صحبت کردن است به او نگاه کنید.
نویز پس زمینه را محدود یا اجتناب کنید.
به آنها زمان بدهید تا پاسخ دهند. از عجله کردن آنها خودداری کنید.
از تکمیل جملات یا تصحیح کلمات آنها خودداری کنید.
برای تأیید اینکه درست شنیده اید سؤالات «بله یا نه» بپرسید. به عنوان مثال، می توانید بپرسید: “آیا پرسیدید که آیا نامه را دریافت کردم؟”
صبور و مهربان باشید.

نکته و ایده

دیزآرتری یک اختلال گفتاری است که در اثر آسیب مغزی ایجاد می شود. این می تواند حرکت عضلات صورت و دهان را دشوار کند و در نتیجه صحبت کردن را نامفهوم کند.

علل زیادی برای دیزآرتری وجود دارد، از جمله سکته مغزی، آسیب های مغزی تروماتیک، بیماری های دژنراتیو مغز و دارو. سکته‌های مغزی و آسیب‌های مغزی به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارند.

درمان دیزآرتری شامل گفتار درمانی است. این شامل کار با یک آسیب شناس گفتار-زبان حرفه ای است، که می تواند به شما نشان دهد چگونه توانایی برقراری ارتباط خود را بهبود ببخشید.