آتروم چیست؛ علل، علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری

شریان یک رگ خونی انعطاف پذیر است که خون غنی از اکسیژن را از قلب به سایر بافت ها و اندام های بدن می برد. دارای یک پوشش داخلی صاف (به نام اندوتلیوم) است که اجازه می دهد جریان خون بدون مانع وجود داشته باشد.

با این حال، آتروم یا تجمع پلاک می تواند جریان خون را مسدود کند.

آترواسکلروز وضعیتی است که در اثر آتروم ایجاد می شود. با عروق تنگ شده و سخت شده توسط پلاک مشخص می شود. این واژه از واژه یونانی athero به معنای خمیر و اسکلروز به معنای سختی گرفته شده است.

آتروما و آترواسکلروز تولید شده توسط آنها می تواند منجر به مواردی مانند بیماری قلبی عروقی شود. بیماری قلبی عروقی با ۱ مورد از هر ۳ مرگ در ایالات متحده مرتبط است. 

علل چیست؟

آتروم ها می توانند در هر شریانی ایجاد شوند، اما در شریان های متوسط ​​تا بزرگ قلب، بازوها، پاها، مغز، لگن و کلیه ها خطرناک ترند. آنها به طور ناگهانی پس از یک وعده غذایی ناسالم ظاهر نمی شوند. آنها در طی سالیان متمادی جمع می شوند و اغلب از دوران کودکی شروع می شوند.

بر اساس موسسه ملی قلب، ریه و خون علت دقیق آتروم ها و آترواسکلروزی که آنها ایجاد می کنند به طور کامل شناخته نشده است. اما محققان گمان می کنند که آتروم ها پس از آسیب مکرر به اندوتلیوم ایجاد می شوند که باعث التهاب می شود. این آسیب ناشی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی است. در پاسخ به آسیب، بدن گلبول های سفید خون را به ناحیه آسیب دیده ارسال می کند. این سلول‌ها به سلول‌های فوم تبدیل می‌شوند. این سلول ها چربی و کلسترول را جذب می کنند و در نتیجه به رشد آتروم کمک می کنند.

مواردی که باعث آسیب به دیواره شریان می شوند عبارتند از:

• فشار خون بالا (فشار خون بالا)
• دیابت
• چاقی
• کلسترول بالا
• سیگار کشیدن
• بیماری های التهابی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید
• سن
• رابطه جنسی (مردان و زنان یائسه در معرض خطر بیشتری هستند)

علائم چیست؟

آتروم ها می توانند به طور پیوسته در طی سالیان متمادی رشد کنند. اکثر مردم حتی نمی دانند که آنها را دارند تا زمانی که به قدری بزرگ شوند که جریان خون را محدود می کنند، یا تا زمانی که یک تکه از یکی پاره شود و یک شریان را مسدود کند. بسته به اینکه کدام شریان تحت تاثیر قرار گرفته و آتروم چقدر جریان خون را مسدود می کند، علائم متفاوت است.

قلبی عروقی

هنگامی که شریان خونرسانی به قلب تحت تأثیر آتروم قرار می گیرد، ممکن است علائم حمله قلبی یا بیماری قلبی را تجربه کنید. این علائم می تواند شامل یکی از موارد زیر باشد:

• درد قفسه سینه
• ضعف
• خستگی
• تعریق
• درد فک، شکم و/یا بازو

مغزی/کاروتید

زمانی که شریان های گردن که خونرسانی به مغز می کنند محدود یا مسدود می شوند، ممکن است دچار سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) شوید . TIA نوعی سکته “مینی” با اثرات عصبی زودگذرتر است. علائم هر دو عبارتند از:

• از دست دادن بینایی در یک چشم
• گفتار نامفهوم یا مشکل در صحبت کردن
• ضعف یا فلج در یک طرف بدن
• سردرد ناگهانی و شدید
• سرگیجه یا از دست دادن تعادل

شریان‌های محیطی

این شریان‌ها خون را به بازوها و پاها منتقل می‌کنند، اما به نظر می‌رسد پاها بیشتر مستعد ابتلا به آتروم‌های خطرناک هستند. علائم مشکلات عبارتند از:

• گرفتگی، معمولا در ساق پا
• سوزش یا درد در پاها و انگشتان پا، معمولا در حالت استراحت
• زخم های انگشتان پا و پا که خوب نمی شوند
• پاهایی که در لمس سرد هستند
• پوست قرمز یا پوستی که تغییر رنگ می دهد

چگونه تشخیص داده می‌شود

پزشک شما می تواند آتروم و آترواسکلروز ناشی از آن را به روش های مختلفی تشخیص دهد. با سونوگرافی داپلر، امواج صوتی با فرکانس بالا از قلب و شریان های شما منعکس می شود. این نشان می دهد که خون چگونه جریان دارد و آیا انسداد وجود دارد یا خیر.

اکوکاردیوگرام ، که شبیه به سونوگرافی قلب شما است، همچنین می تواند تصویری از جریان خون ارائه دهد. سی تی اسکن می تواند تنگ شدن شریان ها را نشان دهد.

آنژیوگرافی با استفاده از رنگ ها و اشعه ایکس تصویری از رگ های شما می دهد. و چیزی به نام شاخص مچ پا-بازویی می تواند فشار خون مچ پا را با فشار خون در بازو مقایسه کند. این به پزشکان در تشخیص بیماری شریان محیطی کمک می کند.

درمان پزشکی

درمان عوامل خطر کنترل نشده اولین گام برای متوقف کردن آسیب ناشی از آتروم است. این ممکن است به معنای مصرف باشد:

• داروها (معمولاً استاتین ها) برای کاهش کلسترول
• داروهای ضد فشار خون (مانند مهارکننده های ACE) برای کاهش فشار خون
• داروهای کنترل کننده گلوکز برای درمان دیابت

اگر انسداد شریان شدید باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای رفع آنها توصیه کند. روش‌ها عبارتند از آنژیوپلاستی، که شامل گشاد کردن یک شریان باریک با بالون بر روی کاتتر است. (ممکن است پس از عبور بالون از استنت برای باز نگه داشتن شریان استفاده شود.)

پیوند بای پس شریان نیز ممکن است یک گزینه باشد. این زمانی است که یک ورید سالم به یک شریان در بالا یا پایین انسداد پیوند زده می شود تا جریان خون را تغییر مسیر دهد.

اندارترکتومی کاروتید پلاک‌هایی را از شریان‌های کاروتید گردن که خونرسانی به مغز می‌کنند، حذف می‌کند.

نحوه پیشگیری یا مدیریت

در حالی که نمی توانید تمام عوامل خطری که باعث افزایش آتروم می شوند را کنترل کنید، می توانید برخی از آنها را کنترل کنید.

• سیگار کشیدن را ترک کن. طبق کتابچه راهنمای مرک (Merck Manual)، افرادی که سیگار را ترک می کنند، در مقایسه با افرادی که سیگار را ترک نمی کنند، خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را به نصف کاهش می دهند. علاوه بر این، سیگاری های سابق شانس بیشتری برای زنده ماندن از حمله قلبی نسبت به سیگاری های فعلی دارند.
• رژیم غذایی خود را تغییر دهید. چربی را به بیش از ۲۵ تا ۳۵ درصد از کالری روزانه خود محدود کنید. چربی های اشباع و ترانس کمتری مصرف کنید – نوعی که می تواند سطح کلسترول را افزایش دهد. سعی کنید روزانه حداقل پنج وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید و مصرف غذاهای غنی از فیبر را افزایش دهید. یک مطالعه به فواید سلامتی رژیم مدیترانه ای که شامل ۳۰ گرم آجیل مخلوط در روز بود نگاه کرد. تشکیل پلاک آترواسکلروز در گروهی که از رژیم غذایی پیروی می‌کردند در مقایسه با گروهی که در گروه رژیم غذایی کم‌چرب بودند که تشکیل پلاک همچنان به پیشرفت خود ادامه می‌داد، کاهش یا متوقف شد.
• از پزشک خود در مورد نقش مکمل ها بپرسید. طبق گفته کلینیک مایو، نیاسین (ویتامین B) می تواند HDL (کلسترول خوب) را در جریان خون تا ۳۰ درصد افزایش دهد. همچنین، یک مطالعه منتشر شده در مجله تغذیه نشان می دهد که عصاره سیر کهنه شده نه تنها پلاک شریانی را کاهش می دهد، بلکه فشار خون را نیز کاهش می دهد.

نکته و ایده

تقریباً همه افراد با افزایش سن دچار درجاتی از آتروم می شوند. برای بسیاری از مردم، آنها هیچ خطری ندارند. اما زمانی که آتروم ها به قدری بزرگ می شوند که جریان خون را مهار می کنند، ممکن است مشکلات جدی ایجاد شود. اگر اضافه وزن دارید، دیابت دارید، سیگار می کشید یا فشار خون دارید، این احتمال بیشتر است.

اگر هر یک از مشکلات سلامتی دارید که شما را در معرض خطر ابتلا به آتروم قرار می دهد یا علائم این تشکیل پلاک را تجربه می کنید، با پزشک خود وقت ملاقات بگیرید.