مغز به دو نیمکره راست و چپ (right and left hemispheres) تقسیم می‌شود و جسم پینه‌ای (corpus callosum) دو نیمه را به هم متصل می‌کند.
این دسته از بافت عصبی حاوی بیش از ۲۰۰ میلیون آکسون (فیبرهای عصبی که تکانه های الکتریکی را از بدن سلولی نورون‌ها حمل می‌کنند) است. این بافت عصبی ارتباط بین دو طرف مغز را تسهیل می‌کند.
جسم پینه‌ای چیست؟
جسم پینه ای بزرگترین مجموعه ماده سفید (white matter) در مغز است و دارای میلین (myelin) زیادی است. میلین، پوشش چربی و محافظ اطراف اعصاب است که انتقال سریعتر اطلاعات را تسهیل می‌کند.
ماده سفید را نباید با ماده خاکستری اشتباه گرفت. مغز از ماده خاکستری (gray matter) برای محاسبات، تفکر، ذخیره حافظه و غیره استفاده می‌کند. ماده سفید مانند جسم پینه ای به قسمت‌های مختلف مغز اجازه می‌دهد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
برخی از اخنلالات مادرزادی (birth irregularities) ممکن است منجر به کمبود این بافت عصبی در برخی افراد شود. در جراحی مغز و اعصاب مدرن (modern neurosurgery)، برخی از جراحان برای درمان تشنج های صرع (epileptic seizures)، جسم پینه ای را با جراحی بریده اند. با ایجاد اختلال در تماس بین دو نیمکره مغز، می توان تشنج را ایزوله کرد و از گسترش آن جلوگیری کرد.
اختلالات جسم پینه‌ای
آژنزیس جسم پینه‌ای
آژنزی جسم پینه ای (Agenesis of the corpus callosum) یک اختلال نادر است که با عدم وجود جزئی یا کامل جسم پینه مشخص می شود.
این یک بیماری مادرزادی است، به این معنی که در بدو تولد وجود دارد و می تواند ژنتیکی باشد یا در اثر قرار گرفتن در معرض الکل، آسیب یا عفونت در دوران بارداری ایجاد شود.
حدود ۶۰% افراد مبتلا به آژنزیس جسم پینه ای دارای ناتوانی ذهنی هستند. سایر علائم رایج عبارتند از:
- اختلال بینایی
- تاخیر در رشد گفتار
- تشنج
- مشکلات تغذیه
آژنزی جسم پینه ای ممکن است با چندین بیماری دیگر نیز همراه باشد، از جمله:
- هیدروسفالی یا تجمع مایع در جمجمه
- سندرم FG
- سندرم اندرمن
- سندرم آکروکالوزال
- ناهنجاری آرنولد-کیاری
- بیماری منکس
- سندرم موات ویلسون
- سندرم آیکاردی
- سندرم شاپیرو
- اختلالات مهاجرت عصبی
هیپوپلازی جسم پینه ای
هیپوپلازی جسم پینه ای (Hypoplasia of the corpus callosum) زمانی رخ می دهد که جسم پینه ای نازک و توسعه نیافته باشد.
این می تواند به دلیل بسیاری از شرایط، از جمله اختلالات متابولیک خاص، رشد غیر طبیعی جنین و آسیب مغزی ایجاد شود.
می تواند باعث تاخیر در رشد، مشکلات یادگیری و تغییر در ظاهر شود. بررسی ۲۰۱۷ نشان می دهد که کاهش ضخامت جسم پینه ممکن است با اوتیسم مرتبط باشد، اما مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
دیسژنزی جسم پینه ای
این اختلال (Dysgenesis) که به نام ناهنجاری جسم پینه ای (malformation of the corpus callosum) نیز شناخته می شود، با تغییراتی در شناخت، رفتار و ظاهر فیزیکی همراه است.
مانند سایر اختلالات جسم پینه ای، در مراحل اولیه رشد مغز رخ می دهد و ممکن است در اثر آسیب یا ضربه مغزی ایجاد شود.
هیپوژنز جسم پینه ای
هیپوژنز (Hypogenesis) جسم پینه ای اختلالی است که در اثر تشکیل جزئی جسم پینه ای ایجاد می شود.
این اختلال در بدو تولد وجود دارد و ممکن است ناشی از عوامل ژنتیکی یا آسیب یا عفونت در دوران بارداری باشد.
هیپوژنز جسم پینه ای با همان علائم آژنزی جسم پینه ای، از جمله تشنج، ناتوانی های ذهنی، و مشکلات بینایی، گفتار و هماهنگی ظاهر می شود.
تشخیص اختلالات جسم پینه ای
ناهنجاری‌های جسم پینه معمولاً با آزمایش‌های تصویربرداری معمول در دوران بارداری، مانند اسکن اولتراسوند قبل از تولد، تشخیص داده می‌شوند . همچنین ممکن است برای تایید تشخیص از اسکن MRI استفاده شود.
اگرچه ناهنجاری های جسم پینه ای معمولاً در دوران بارداری تشخیص داده می شوند، اما ممکن است پس از تولد با استفاده از اسکن MRI تشخیص داده شوند.
اگر پزشک شما مشکوک باشد که ژنتیک ممکن است نقشی داشته باشد، ممکن است آزمایش ژنتیک را با استفاده از نمونه بافت توصیه کند.
چشم انداز
اگرچه اختلالات جسم پینه ای می تواند چندین علامت جدی ایجاد کند، بسیاری از افرادی که با ناهنجاری های جسم پینه ای تشخیص داده می شوند زندگی کاملی دارند.
در واقع، پیش‌آگهی اختلال جسم پینه‌ای معمولاً بستگی به این دارد که آیا با سایر شرایط یا ناهنجاری‌های مغزی همراه باشد یا خیر.
هیچ راهی برای درمان یا معکوس کردن اختلالات جسم پینه ای وجود ندارد. در عوض، درمان معمولاً بر مدیریت علائم ناشی از ناهنجاری های جسم پینه ای – مانند تشنج یا مشکلات بینایی – با استفاده از داروها یا درمان متمرکز است.
پزشک می تواند به شما در تعیین بهترین روش درمانی برای مدیریت و کاهش علائم کمک کند.
منابع
- Al-Hashim A, et al. (2016). Corpus callosum abnormalities: Neuroradiological and clinical correlations.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26661037/ - Andronikou S, et al. (2015). Corpus callosum thickness in children: An MR pattern-recognition approach on the midsagittal image.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25173405/ - Bénézit A, et al. (2015). Organising white matter in a brain without corpus callosum fibres.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25282054/ - D’Ambrosio Valentina, et al. (2021). Hypoplasia of the corpus callosum: A single center experience and a concise literature review.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32070177/ - Das JM, et al. (2021). Corpus callosum agenesis.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540986/ - Goldstein A, et al. (2021). Neuroanatomy, corpus callosum.
ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448209/ - Hofman J, et al. (2020). Corpus callosum agenesis: An insight into the etiology and spectrum of symptoms.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32916978/ - Kosky KM, et al. (2021). Neuropsychological functioning in dysgenesis of the corpus callosum with colpocephaly.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33721503/ - Unterberger I, et al. (2016). Corpus callosum and epilepsies.
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27010176/ - Wegiel J, et al. (2017). Partial agenesis and hypoplasia of the corpus callosum in idiopathic autism.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5901096/
