تحقیقات طی دهه گذشته نشان داده است که نیکوتین یک ماده اعتیاد آور خاص برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی است. حدود ۸۵٪ از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی (و ۶۰ تا ۷۰٪ افراد مبتلا به اختلال دوقطبی) به شدت مصرف کننده سیگار هستند و دو تا سه برابر افراد سیگاری دیگر سیگار می‌کشند. تحقیقات حال حاضر نشان می‌دهد که افرادی که دچار اختلالات مغزی هستند به میزان بیشتری سیگار می‌کشند، شاید به این دلیل که نیکوتین برخی از اختلالات شناختی که یک علامت رایج است را کاهش می‌دهد. در حقیقت، اکنون محققان در حال تلاش برای شناسایی و تهیه داروهای مشابه نیکوتین هستند که امیدوارند بدون اعتیاد و تاثیرات منفی سیگار کشیدن، حس خوشایند بیشتری برای بیماران فراهم کنند.

رابطه بین سیگار کشیدن و اسکیزوفرنی

اگرچه تحقیقات نشان داده است که رابطه میان سیگار و اسکیزوفرنی پیچیده است. به نظر می‌رسد که مصرف نیکوتین هم اثرات مثبت و هم منفی بر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی و بروز اسکیزوفرنی دارد. تحقیق بر روی این موضوع به طور کامل قطعی نیست، اما به طور کلی تحقیق حاکی از این نتیجه است که برخی مزایای روانشناختی وجود دارد که گاهی اوقات افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از طریق سیگار کشیدن (یا به طور خاص از نیکوتین) به دست می‌آورند و به همین دلیل است که نرخ سیگار کشیدن نسبت به افراد عادی بسیار بالاتر می‌باشد.

اثر نیکوتین

نیکوتین و گیرنده‌های مغز، پروتئین‌های روی سطح سلول‌هایی که پیام‌های شیمیایی را دریافت می‌کنند، کلید درک ارتباط بین سیگار کشیدن و اسکیزوفرنی هستند. در حال حاضر تحقیقات نشان داده است که:

•  نیکوتین و گیرنده‌های آن در عملکردهایی مانند توانایی شناخت و تفکر، تحسین، حرکت و تسکین درد درگیر هستند.
•  بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دارای گیرنده‌های نیکوتینی کمتر و ضعیف تر هستند، به ویژه در هیپوکامپوس، کورتکس و سلول هایی که تالاموس مغز را پوشش می‌دهند. یعنی ناحیه‌ای از مغز که در چندین نقص شناختی و حسی اسکیزوفرنی درگیر است.
•  افزایش مصرف نیکوتین – از سیگار کشیدن – ممکن است به طور موقت اختلالات حسی اسکیزوفرنی را طبیعی کند.

اثرات منفی سیگار کشیدن

اثرات منفی سیگار بر اسکیزوفرنی روشن است، سیگار کشیدن باعث ۳۰ درصد مرگ و میر بین ۳۵ تا ۷۰ سال می‌شود و در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، سیگار کشیدن احتمالا مهمترین عامل خطر برای ایجاد بیماری‌های ریوی، از جمله آسم و سرطان ریه است. متخصصان تخمین می‌زنند که سیگار کشیدن هر ساله جان ۲۰۰۰۰۰ نفر از افراد مبتلا به بیماری روحی می‌گیرد. تحقیقات به وضوح نشان می‌دهد که افرادی که سیگار می‌کشند باید فورا سیگار را ترک کنند. سیگارها آسیب زننده‌ترین محصولات نیکوتین و تنباکو هستند به دلیل نحوه‌ای که سیگار کشیدن مواد سمی را به بدن منتقل می‌کند (با بیش از ۳۰۰۰ ماده شیمیایی مختلف). اگر فرد نمی‌خواهد نیکوتین را به طور کامل ترک کند، باید حداقل از محصولات نیکوتین و تنباکو که در زیر مشخص شده‌اند کمتر استفاده کند. متخصصان تخمین می‌زنند که این محصولات نیکوتینی با سموم کم ممکن است به کاهش ۹۰٪ یا بیشتر خطر مرگ زودرس کمک کنند. با توجه به خطر شناخته شده سرطان و سایر خطرات سیگار کشیدن برای سلامتی، جای تعجب نیست که محققان معتقدند سیگار کشیدن یکی از علل اصلی مرگ زود هنگام در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی است و دلیل احتمالی شیوع بیشتر سرطان در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز شیوع مصرف سیگار در بیماران اسکیزوفرنی می‌باشد. علاوه بر این، مشکل غیرمستقیم مصرف تنباکو بر سلامت نیز وجود دارد که از طریق میزان بالای هزینه کلی که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای تنباکو صرف می‌کنند، مشخص می‌شود (تحقیقات نشان می‌دهد که هر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی، ۲۷ درصد از کل درآمد خود را برای محصولات تنباکو صرف می‌کند). این درصد بالای صرف درآمد برای تنباکو، بیشتر به افرادی که اسکیزوفرنی دارند آسیب می‌رساند، زیرا از دست دادن منابع مالی، فرد را از تامین غذاهای سالم (مانند سبزیجات و میوه های تازه) یا محل اقامت بهتر ناتوان می‌کند.

اثرات مثبت احتمالی نیکوتین

الگوهای فکری خاصی ازجمله توجه پایدار، توجه متمرکز، حافظه کاری، حافظه کوتاه مدت، حافظه شناختی و حتی فرایندهایی که پیش توجهی هستند (مانند رفلکس ها)، تحت تاثیر قرار می‌گیرند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که پس از درمان با نیکوتین، ممکن است در این مناطق بهبودی حاصل شود. بنابراین ممکن است اثرات مثبت نیکوتین بر اسکیزوفرنی به عنوان یک استراتژی دارویی خود محور برای بهبود مشکلات مربوط به توجه، شناخت و پردازش اطلاعات و همچنین عوارض جانبی داروهای ضد روان‌پریشی، توسط افراد مبتلا به اسکیزوفرنی استفاده شود. محققان در درک عملکرد تنباکو در رابطه با بیماری‌های روانی پیشرفت کرده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که نیکوتین به کاهش دو مشکل مربوط به اسکیزوفرنی کمک می‌کند. اولی، حس ناقص دریافت ورودی، توانایی تشخیص محرک در محیط، می‌باشد. افراد هنگام شنیدن صداهای بلند مانند دزدگیر اتومبیل در اولین بار از جا تکان می‌خورند، زمانی که بارها و بارها آن را می‌شنوند، می‌توانند آن را نادیده بگیرند و یا حداقل واکنش خود را کنترل کنند. افراد دارای اسکیزوفرنی از این امکان دریافت ورودی حسی بی‌بهره هستند، که می‌تواند تا حدودی احساس سردرگمی و ترس آن‌ها در شرایط ظاهرا بی‌خطر را توجیه کند. به نظر می‌رسد کمبود به یک ژن معیوب مربوط است که همچنین می‌تواند یک ژن گیرنده نیکوتین باشد. هنگامی که بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی سیگار می‌کشند یا از آدامس نیکوتین استفاده می‌کنند، این کمبود حسی کاهش می‌یابد یا عادی می‌شود. نیکوتین همچنین به سایر مشکلات شناختی مرتبط با اسکیزوفرنی، از جمله مشکل در دنبال کردن جسم در حال حرکت و یادآوری چیزها، کمک می‌کند. اگرچه در این مشکلات، ارتباط ژنتیکی کمتر مشخص است. مشخص شده است که هنگامی که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مورد مطالعه سیگار کشیدن را ترک کردند، توجه و حافظه کوتاه مدت بیشتر دچار اختلال شد، اما وقتی دوباره سیگار می‌کشیدند، عملکرد شناختی آنها بهبود یافت. در افراد سیگاری بدون بیماری روحی هیچ اثری از ترک کردن یا شروع دوباره سیگار مشاهده نشده است. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که نیکوتین به افرادی که در پردازش شنوایی خود اسکیزوفرنی دارند (به عنوان مثال پردازش اطلاعات شنیداری مانند صداها و کلمات گفتاری و …) کمک می‌کند.

داروهای نیکوتین

دانشمندان برای کمک به افراد مبتلا به اختلالات مغزی مانند اسکیزوفرنی در حال تحقیق بر روی داروهای جدیدی هستند که ممکن است براساس نیکوتین یا به نحوی شبیه به نیکوتین (اما بدون عوارض منفی) عمل کنند. محققان برای دهه‌هاست که در مورد داروهای مرتبط با نیکوتین صحبت می‌کنند اما هیچ یک هنوز در بازار وجود ندارند. بخشی از مشکل عمومیت است. محققان باید ترکیباتی را انتخاب کنند که انتخابی باشند. نیکوتین یک داروی بسیار سرطانی است. این دارو در یک زمان به نواحی زیادی آسیب می‌زند. اما برای تولید داروهای موثر، محققان به دنبال هدف قرار دادن انواع خاصیاز گیرنده‌ها هستند. در مقایسه با درمان‌های معمول برای بیماری، از جمله داروهای ضد روان‌پریشی قوی با عوارض جانبی که می‌تواند شدید باشند، والدین عموما درمان نیکوتین را انتخاب می‌کنند.

محصولات جایگزین نیکوتین

محصولات جایگزین نیکوتین گاها برای کسانی که سعی در ترک سیگار دارند، با ارزش هستند. محصولات زیادی از جمله پچ، آدامس، شکلات‌های کوچک، اسپری بینی و استنشاقی وجود دارند. همه این محصولات دارای نیکوتین هستند و به عنوان جایگزینی برای نیکوتین که فرد سیگاری عادت به دریافت آن دارد، استفاده می‌شوند. هر یک از آن‌ها دارای مزایای خاصی هستند و انتخاب هر کدام برای استفاده بستگی به مواردی دارد از جمله میزان سیگار کشیدن شما، اینکه آیا از لحاظ جسمی می‌توانید از محصول استفاده کنید (به عنوان مثال کسانی که دندان مصنوعی دارند قادر به استفاده از آدامس نیستند) و آنچه شخصا ترجیح می‌دهید و مفیدتر می‌دانید. این جایگزین‌ها برای مدت زمان محدودی برای ترک سیگار استفاده می‌شوند، اگرچه استفاده از آنها برای مدت طولانی ممکن است. قبل از تصمیم برای شروع یک برنامه جایگزینی نیکوتین در طولانی مدت، باید با پزشک خود مشورت کنید. برخی از مطالعات، پتانسیل محصولات جایگزینی نیکوتین برای ترک سیگار در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را بررسی کرده‌اند.

مقایسه سیگار، ویپ و قلیان؛ کدام مضرتر است؟

سیگار، سیگار الکترونیکی یا قلیان، کدام بیشتر به بدن ما آسیب وارد می‌کنند؟ در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی درباره نحوه مصرف تنباکو و ضرر آن‌ وجود داشته اما اخیرا یک مقاله مروری در ژورنال «European Heart» منتشر شده که میزان آسیب آن‌ها را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

مصرف تنباکو آسیب‌های زیادی به بدن می‌زند، از سفت شدن سرخرگ‌ها تا آسیب به DNA که می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی گسترده‌ای شود. علاوه بر این موارد، مصرف سیگار یا نوع الکترونیکی آن می‌تواند خطر مرگ افراد مبتلا به کرونا را افزایش دهد. اگرچه در گذشته آمارهایی منتشر شده بود که از مقابله با کووید-۱۹ با استفاده از نیکوتین خبر می‌داد، اما سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای اعلام کرد که مصرف دخانیات علائم این بیماری را تشدید می‌کند.

برای اولین بار محققان در مقاله‌ای مروری میزان آسیب سیگار، سیگار الکترونیکی (ویپ) و قلیان به بدن و تاثیر آن‌ها روی عملکرد سلول‌های عروق خونی را با یکدیگر مقایسه کرده‌اند. در این تحقیق همچنین به بررسی تاثیرگذاری آن‌ها روی بدن در شرایط پزشکی از سکته قلبی تا سرطان ریه را مورد بررسی قرار داده‌اند.

در این مقاله به این موضوع اشاره شده که تحقیقات خوبی در گذشته نشان داده‌اند که سیگار در مقایسه با نوع الکترونیکی آن آسیب بیشتری به بدن وارد می‌کند، با این حال پژوهش‌های کمتری درباره قلیان وجود دارد. به گفته محققان، برای بررسی تاثیرات بلندمدت سیگار الکترونیکی و قلیان روی بدن، به تحقیقات بیشتری نیاز است، البته قلیان ضرر کمتری نسبت به سیگار عادی ندارد و نمی‌توان آن را جایگزین سالمی تلقی کرد.

پژوهشگران طیف وسیعی از مطالعات را مورد بررسی قرار دادند و مدارک موجود را در سه سطح قوی، خوب و متوسط درجه‌بندی کردند. بر اساس سطح خوب مدارک، افرادی که سیگار معمولی مصرف می‌کنند در مقایسه با افراد غیرسیگاری، تا ۷۰۴ درصد بیشتر در معرض بیماری مزمن انسدادی ریه قرار دارند. این آمار برای قلیان (با مدارک سطح قوی) و سیگار الکترونیکی (با مدارک سطح خوب) به ترتیب به ۲۱۸ و ۱۹۴ درصد می‌رسد.

مصرف سیگار و قلیان با مدارک سطح قوی به ترتیب میزان ابتلا به سرطان ریه را ۱۲۱۰ و ۱۲۲ درصد افزایش می‌دهند و آمار دقیق و قابل اطمینانی برای سیگار الکترونیکی وجود ندارد.

نویسنده اول این مقاله، پروفسور «توماس مانزل» از گروه قلب و عروق مرکز پزشکی دانشگاه ماینتس در ماینتس آلمان اعلام کرده:

«در این مقاله مروری ما روی عوارض جانبی سه نوع مصرف سیگار و ویپ روی لایه درون رگی، استرس اکسیداتیو و بیماری‌ها تمرکز کردیم. سیگار، سیگار الکترونیکی و قلیان تولید رادیکال‌های آزاد مشتق از اکسیژن مانند سوپراکسید را در بافت رگ خونی افزایش می‌دهند. این موضوع تجزیه نیتریک اکسید که توسط لایه درون‌رگی آزاد می‌شود را در پی دارد. نیتریک اکسید نقش مهمی در اتساع عروق و محافظت در برابر التهاب و گرفتگی سرخرگ‌ها دارد.»

سیگار عادی و قلیان در مقایسه با سیگار الکترونیکی مواد شیمیایی بسیار پیچیده‌تری دارند. تمام آن‌ها دارای نیکوتین هستند که علاوه بر اعتیادآور بودن، به بدن ضرر وارد می‌کند. محققان برای جمع‌بندی مقاله مروری خود اعلام کرده‌اند که بدون هیچ شکی قطع مصرف سیگار، بهترین و قوی‌ترین رویکرد برای جلوگیری از بیماری‌های عروقی و تنفسی ناشی از مصرف دخانیات است. علاوه بر این، استفاده از تنباکو احتمالا تشدید علائم کووید-۱۹ را در پی دارد.