مبانی سلامت گوارش

وقتی غذا می‌خورید، غذا از دهان به سمت پایین مری به معده می‌رود. سپس از طریق روده های کوچک و بزرگ حرکت می کند و در نهایت از طریق مقعد به عنوان ضایعات خارج می شود. کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا نیز جزو دستگاه گوارش هستند. این اندام ها مواد شیمیایی تولید می کنند که به هضم اجازه می دهد.

همه این اندام ها با هماهنگی کار می کنند تا مطمئن شوند بدن مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می کند. برخی از اندام ها توخالی هستند، در حالی که برخی دیگر جامد هستند. مجموعه ای از انقباضات ماهیچه ای غذا را از طریق دستگاه گوارش از اندام های توخالی به اندام های جامد منتقل می کند. این فرآیند مهم پریستالسیس نامیده می شود.

اندام های توخالی دستگاه گوارش شامل موارد زیر است:

دهان

هضم غذا از دهان (Mouth) شروع می شود. اینجاست که عمل جویدن شروع به تجزیه غذاهای نشاسته ای به کربوهیدرات می کند. غدد مخصوص داخل دهان بزاق را آزاد می کنند. بزاق و آنزیم های موجود در بزاق نیز به تسریع تجزیه غذاهای نشاسته ای کمک می کنند.

مری

این اندام غذا را از دهان به سمت پایین به قسمت بعدی دستگاه گوارش یعنی معده هل می دهد.

معده

هنگامی که غذا در مری (Esophagus) فرو می‌رود، ماهیچه‌های بالای معده (Stomach) شل می‌شوند تا غذا وارد شود. بعد از اینکه غذا به معده رفت، ماهیچه های پایین معده شروع به حرکت می کنند. این حرکت غذا را با شیره های گوارشی اسیدی تولید شده توسط غدد معده ترکیب می کند. اسید در درجه اول غذاهای حاوی پروتئین را تجزیه می کند. در نهایت محتویات معده به روده کوچک تخلیه می شود.

روده کوچک

ماهیچه های روده کوچک (Small intestine) غذا را با شیره های گوارشی خود و ماهیچه های پانکراس و کبد مخلوط می کنند. همانطور که روده کوچک غذا را به سمت روده بزرگ هل می دهد، این شیره های گوارشی به تجزیه بیشتر غذا به کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها کمک می کند. سپس دیواره های روده کوچک مواد مغذی را از غذای هضم شده جذب کرده و به جریان خون می رساند. از آنجا، خون مواد مغذی را به سلول های سراسر بدن می رساند.

روده بزرگ

همه غذاها توسط دستگاه گوارش تجزیه نمی شوند. مواد زائد یا غذای هضم نشده و سلول های مرده به روده بزرگ (Large intestine) رانده می شوند. روده بزرگ آب و مواد مغذی باقی مانده را از مواد زائد قبل از تبدیل آن به مدفوع جامد جذب می کند. مدفوع در انتهای روده بزرگ به نام رکتوم ذخیره می شود تا زمانی که در طول اجابت مزاج از بدن خارج شود.

در حالی که اندام‌های توخالی نقش مهمی در فرآیند گوارش دارند، اندام‌های جامد مواد شیمیایی مختلفی را آزاد می‌کنند که به فرآیند گوارش اجازه می‌دهد عملاً کار کند.

اندام های جامد دستگاه گوارش شامل موارد زیر است:

پانکراس

لوزالمعده (Pancreas) در قسمت فوقانی شکم، پشت معده قرار دارد. شیره های گوارشی تولید می کند که به روده کوچک کمک می کند تا غذا را به کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها تجزیه کند. همچنین مواد شیمیایی می سازد که به تنظیم سطح قند خون کمک می کند، که بر میزان انرژی بدن برای استفاده تأثیر می گذارد.

کبد

کبد (Liver) اندام بسیار بزرگی است که در بالای معده در قسمت فوقانی شکم قرار دارد. در میان بسیاری از عملکردهای مهم آن، کبد صفرا را ایجاد می کند، ماده ای گوارشی که در کیسه صفرا ذخیره می شود. در طول هضم، صفرا به روده کوچک فرستاده می شود تا به تجزیه غذاهای حاوی چربی کمک کند. کبد علاوه بر کمک به فرآیند گوارش، مواد مغذی را نیز ذخیره می کند و به دفع سموم از بدن کمک می کند.

کیسه صفرا

کیسه صفرا (Gallbladder) کیسه کوچکی است که صفرای ساخته شده در کبد را ذخیره می کند. در طی هضم، کیسه صفرا صفرا را در قسمت بالایی روده کوچک آزاد می کند تا غذاهای حاوی چربی را تجزیه کند.

مشکلات دستگاه گوارش

گاهی اوقات یک یا چند قسمت از دستگاه گوارش به درستی کار نمی کند. این می تواند هر چیزی را از ناراحتی جزئی تا مشکلات جدی سلامتی ایجاد کند. برخی از مشکلات رایج دستگاه گوارش عبارتند از:

رفلاکس اسید و GERD

رفلاکس اسید زمانی اتفاق می افتد که اسید معده یا صفرا به مری برگشته و باعث سوزش سر دل و سایر علائم ناراحت کننده شود. اکثر مردم هر از گاهی به خصوص پس از خوردن غذاهای تند یا وعده های غذایی سنگین دچار رفلاکس اسید می شوند. با این حال، هنگامی که رفلاکس اسید بیش از دو بار در هفته اتفاق می افتد، این بیماری به عنوان بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) در نظر گرفته می شود. در حالی که رفلاکس اسید می تواند ناراحتی ایجاد کند، GERD پتانسیل ایجاد مشکلات جدی برای سلامتی را دارد.

علائم رفلاکس اسید و GERD عبارتند از:

• احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل) که گاهی تا گلو حرکت می کند
• طعم ترش در پشت دهان
• مشکل در بلع
• سرفه خشک
• گلو درد
• حالت تهوع
• آروغ زدن
• برگشت غذا یا مایع ترش
• احساس یک توده در گلو

سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا تکه های جامد شده مایع گوارشی هستند که می توانند در کیسه صفرا تشکیل شوند. آنها می توانند به کوچکی یک دانه شن یا به اندازه یک توپ گلف باشند. افراد ممکن است یک سنگ کیسه صفرا یا چندین سنگ صفراوی را به طور همزمان داشته باشند. برخی از افراد به هیچ درمانی برای سنگ کیسه صفرا خود نیاز ندارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن کیسه صفرا داشته باشند.

دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا وجود دارد: سنگ های صفراوی کلسترولی و سنگ های صفراوی بیلی روبین. سنگ های صفراوی کلسترولی زرد رنگ هستند و بیشتر از کلسترول ساخته شده اند. از طرف دیگر سنگ های صفراوی بیلی روبین قهوه ای تیره یا سیاه هستند و حاوی بیلی روبین هستند. بیلی روبین یک ماده شیمیایی است که بدن هنگام تجزیه گلبول های قرمز تولید می کند.

سنگ کیسه صفرا کوچک ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال، سنگ کیسه صفرا بزرگتر، اغلب علائم ایجاد می کند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد در قسمت بالای سمت راست شکم که به سمت شانه راست یا تیغه های شانه تابش می کند
• رنگ زرد در پوست یا سفیدی چشم (یرقان)
• تب
• حالت تهوع
• استفراغ
• مدفوع به رنگ خاک رس

سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

IBS مجموعه ای از علائم است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث ناراحتی و درد شدید شکمی می شود. این یک بیماری مزمن است که باید با درمان طولانی مدت کنترل شود. اکثر افراد مبتلا به IBS می توانند علائم خود را با اصلاح رژیم غذایی و تغییر عادات سبک زندگی خود کنترل کنند. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائم شدیدی را تجربه کنند و نیاز به دارو و مشاوره داشته باشند.

علائم شایع IBS عبارتند از:

• درد یا گرفتگی شکم
• نفخ
• گاز
• اسهال
• یبوست
• مخاطی در مدفوع

هموروئید

هموروئید که به آن piles نیز می گویند، سیاهرگ های متورم اطراف مقعد یا در قسمت پایین رکتوم در انتهای روده بزرگ هستند. هموروئید می تواند داخلی یا خارجی باشد. هموروئید داخلی در داخل راست روده قرار دارد، در حالی که هموروئید خارجی در زیر پوست اطراف مقعد قرار دارد.

برخی از علائم رایج هموروئید عبارتند از:

• خونریزی در هنگام اجابت مزاج
• خارش یا سوزش در اطراف مقعد
• درد یا ناراحتی در اطراف مقعد
• تورم در اطراف مقعد
• یک توده در نزدیکی مقعد
• نشت مدفوع

در حالی که هموروئید می تواند باعث ناراحتی شود، معمولاً می توان آنها را با پمادها، کرم ها یا شیاف های بدون نسخه درمان کرد. هموروئیدهای شدیدتر که با درمان های خانگی ساده برطرف نمی شوند، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

در صورت مشاهده علائم هر یک از اختلالات گوارشی که در بالا توضیح داده شد، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. همچنین اگر درد یا خونریزی شدید یا خونریزی همراه با سبکی سر یا سرگیجه دارید، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

حفظ سلامت دستگاه گوارش

سالم نگه داشتن دستگاه گوارش می تواند به شما در جلوگیری از مشکلات گوارشی کمک کند. این نکات ساده را دنبال کنید تا سیستم گوارش خود را در بهترین حالت نگه دارید:

• هر روز هفت وعده یا بیشتر میوه و سبزیجات بخورید. میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر، مواد معدنی، آنزیم ها، ویتامین ها و پری بیوتیک ها هستند که سیستم گوارش شما را سالم نگه می دارند.
• نان، پاستا و غلات سبوس دار بخورید. غلات کامل حاوی فیبر و مواد مغذی بیشتری نسبت به محصولات غلات غنی شده سفید هستند و به رشد باکتری های خوب روده بزرگ کمک می کنند.
• از گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس پرهیز کنید، زیرا باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم گوارشی می شوند. همچنین باید مصرف گوشت گاو، خوک و بره را محدود کنید. این گوشت ها به احتمال زیاد حامل باکتری هایی هستند که می توانند به سیستم گوارشی آسیب برسانند.
• کلسیم و ویتامین D کافی دریافت کنید. با اطمینان از مصرف مقدار کافی غذاها و نوشیدنی های غنی از کلسیم مانند شیر، توفو و ماست می توانید از مشکلات گوارشی جلوگیری کنید. مصرف مکمل های ویتامین D و افزایش ایمن قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز می تواند به جلوگیری از مشکلات گوارشی کمک کند.
• به طور منظم تمرین کن. فعالیت بدنی می تواند به حفظ سلامت سیستم گوارش کمک کند. حداقل سه روز در هفته ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط ​​تا شدید داشته باشید.

افرادی که اضافه وزن یا کمبود وزن دارند ممکن است مستعد مشکلات گوارشی بیشتری باشند. ورزش و خوردن یک رژیم غذایی سالم می تواند به کاهش خطر کمک کند. اگر در تلاش برای کاهش یا افزایش وزن هستید، با پزشک خود در مورد کارهایی که می توانید انجام دهید صحبت کنید.