«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
رشته: کلیه رشته‌ها
تعداد صفحه: ۳
ساعت شروع: ۸ صبح
تاریخ امتحان: ۱۳۹۸/۰۶/۰۷
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
دانش‌آموزان روزانه سراسر کشور در نوبت شهریور ماه سال ۱۳۹۸
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
الف) قلمرو زبانی (۷ نمره) معنی واژه، املا و دستور
معنی لغات مشخص شده را بنویسید.
الف) بگرای چو اژدهای گرزه (۰/۲۵)
نوعی مار سمی (ص ۳۵)
ب) در آخر اتاق، یکی از مردان معمّر دهکده کتاب را بر روی زانو گشوده بود. (۰/۲۵)
سالخورده (ص ۱۶۱)
ج) خانه‌‌ای کاو شود از دست اجانب آباد (۰/۲۵)
بیگانگان (ص ۲۶)
د) با حال استیصال پرسیدم: «پس چه خاکی به سرم بریزم؟» (۰/۲۵)
درماندگی (ص ۱۳۴)
هـ) چشمه آب سردی که در تموز سوزان کویر، گویی از دل یخچالی بزرگ بیرون می‌‌آید. (۰/۲۵)
ماه گرما، ماه دهم از سال رومیان، مطابق تیرماه شمسی (ص ۷۰)
و) بخند؛ زیرا خنده تو/ برای دستان من،/ شمشیری است آخته (۰/۲۵)
بیرون کشیده (ص ۱۵۰)
۲) در هر یک از موارد زیر یک نادرستی املایی وجود دارد؛ آن را بیابید و شکل درست آن را بنویسید. (۰/۷۵)
الف) پس عشق از بحر این معنی فرض راه آمد.
ب) و آن باغ پر از گل‌های رنگین و معطّر شعر و خیال و الهام و احساس در صموم سرد این عقل بی‌درد و بی‌دل پژمرد.
ج) عصاره تاکی به قدرت او شهد فایغ شده
الف) بهر (ص ۵۳)
ب) سموم (ص ۷۳)
ج) فایق (ص ۱۲)
۳) در هر یک از موارد زیر، املای درست واژه را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۷۵)
الف) ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽآﻣﺪ (ﻫﺰﯾﻦﺗﺮﯾﻦ / ﺣﺰﯾﻦﺗﺮﯾﻦ) و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﯽآﻣﺪ.
ب) سیاوش چنین گفت کای شهریار که دوزخ مرا زین سخن گشت (خار / خوار)
ج) خوان هفتم را / …/ آن (هریوه / حریوه) خوب و پاک‌آیین روایت کرد /
الف) حزین‌ترین (ص ۹۰)
ب) خوار (ص ۱۰۱)
ج) هریوه (ص ۱۱۰)
۴) نوع «وابسته وابسته» را در گروه‌های اسمی زیر تعیین کنید. (۰/۵)
الف) اسیر این جهان
ب) هفت فرسخ راه
الف) صفت مضافٌ الیه (ص ۶۷)
ب) ممیز (ص ۶۶)
۵) با توجه به شعر «نان را، هوا را / روشنی را، بهار را / از من بگیر / اما خنده‌ات را هرگز»، (۰/۵)
الف) کدام واژه حذف شده است؟
ب) حرف ربط «هم‌پایه‌ساز» را مشخص کنید.
الف) فعل نگیر (از من نگیر)، («تو» که نهاد است نیز حذف شده است.) (ص ۱۵۱)
ب) اما (ص ۱۴۱)
۶) مفهوم «ان» را در مثال‌های زیر مشخص کنید. (۰/۵)
الف) دیلمان
ب) کوهان
الف) مکان (ص ۱۵۲)
ب) شباهت (ص ۱۵۲)
۷) در سروده «و نخستین احساس عشق را در جایی می‌جوید که خود در آن‌جا به دنیا آمده است»، (۰/۵)
الف) نوع زمان فعل «آمده است» را بنویسید.
ب) ترکیب «احساس عشق» وصفی است یا اضافی؟
الف) ماضی نقلی (ص ۱۵۵)
ب) ترکیب اضافی (ص ۱۵۵)
۸) بیت زیر به شیوه بلاغی سروده شده است؛ آن را به یک جمله عادی برگردانید. (۰/۵)
«چون گشت زمین ز جور گردون سرد و سیه و خموش و آوند»
«چون زمین ز جور گردون، سرد و سیه و خموش و آوند گشت» (ص ۳۴)
۹) مفهوم فعل «ساخت» را در عبارت‌های زیر بنویسید. (۰/۵)
الف) آن نامدار، لشکری عظیم ساخت.
ب) او با ناملایمات زندگی ساخت.
الف) فراهم کرد (ص ۱۰۵)
ب) سازش کرد (ص ۱۰۵)
۱۰) در نوشته زیر، یک «نقش تبعی» با ذکر نوع آن مشخص کنید. (۰/۵)
«رم، پایتخت ایتالیا، شهری است قدیمی، دیوارهای قطور و باروهای دود خورده آن به زبان حال بازگو می‌‌کند که …»
بدل: پایتخت ایتالیا (ص ۶۲) یا معطوف: باروهای دود خورده
۱۱) نقش دستوری واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
«عشق حقیقی، دل و جان را پاک می‌گرداند.»
عشق: نهاد پاک: مسند (ص ۵۴)
قلمرو ادبی (۵ نمره) آرایه‌های ادبی و حفظ شعر
۱۲) هر یک از ابیات گروه «الف» با کدام آرایه گروه «ب» ارتباط دارد؟ (در گروه «ب» یک مورد اضافه است) (۰/۷۵)
| الف | ب |
| تا چشم بشر نبیندت روی/ بنهفته به ابر، چهر دلبند | تلمیح |
| مستمع صاحب سخن را بر سر کار آورد/ غنچه خاموش، بلبل را به گفتار آورد | اسلوب معادله |
| با آن‌که جیب و جام من از مال و می تهی است/ ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت | حُسن تعلیل |
| تضمین |
الف) حُسن تعلیل (ص ۳۴)
ب) اسلوب معادله (ص ۴۹)
ج) تلمیح (ص ۲۷)
۱۳) با توجه به عبارت زیر و منطق الطیر، «بلبل» نماد چه کسانی است؟ (۰/۵)
«هدهد به بلبل پاسخ گفت: مهرورزی تو بر گُل کار راستان و پاکان است، اما زیبایی محبوب تو چند روزی بیش نیست.»
عاشقان مجازی (ص ۱۲۱)
۱۴) در عبارت زیر، مفهوم کنایی «سماق مکیدن» چیست؟ (۰/۵)
گفت: «تنها همان رتبه‌‌های بالا را وعده بگیر و ما بقی را نقداً خط بکش و بگذار سماق بمکند.»
انتظار کشیدن (ص ۱۴۱)
۱۵) آرایه بارز عبارت زیر را بیابید و نام ان را بنویسید. (۰/۵)
«معلم را دیدم که بر کرسی خود نشست و سپس با همان صدای گرم اما سخت که هنگام ورود با من سخن گفته بود، گفت: فرزندان، این بار آخر است که من به شما درس می‌دهم.»
صدای گرم: حس‌آمیزی (ص ۱۵۸)
۱۶) در تشبیه مشخص شده عبارت زیر، مشبه کدام است؟ (۰/۲۵)
«آسمان کویر این نخلستان خاموش و پر مهتابی که هرگاه مشت خونین و بی‌تاب قلبم را در زیر باران‌های غیبی سکوتش می‌گیرم ، ناله‌های گریه‌آلود آن روح دردمند را می‌شنوم.»
قلب یا قلبم (ص ۷۳)
۱۷) قسمت مشخص شده متن زیر، بیانگر کدام آرایه ادبی است؟ (۰/۲۵)
«فرّاشِ بادِ صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد و دایه دابر بهاری را فرموده تا بنات نبات در مهدِ زمین بپرورد.»
استعاره (ص ۱۲)
۱۸) در مصراع «پرده‌هایش پرده‌های ما درید»، تفاوت معنایی «پرده»، آرایه …………………. را پدید آورده است. (۰/۲۵)
جناس (ص ۴۷)
۱۹) جاهای خالی را با مصراع مناسب کامل کنید.
الف) ای مهربان‌تر از برگ در بوسه‌های باران (۰/۵)
……………………………………………………………
بیداری ستاره، در چشم جویباران (ص ۵۷)
ب) آه این سر بریده ماه است در پگاه؟ (۰/۵)
…………………………………………………………..
یا نه! سر بریده خورشیدِ شامگاه؟ (ص ۹۶)
ج) اگر مستم اگر هشیار، اگر خوابم اگر بیدار (۰/۵)
……………………………………………………………
به سوی تو بود روی سجودم، میهن، ای میهن! (ص ۱۱۷)
د) ……………………………………………………………
تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی (۰/۵)
دست از مس وجود چو مردان ره بشوی (ص ۲۲)
قلمرو فکری (۸ نمره) درک مطلب، معنی و مفهوم نظم و نثر
۲۰) بیت زیر به کدام پدیده اجتماعی عصر شاعر اشاره دارد؟ (۰/۵)
گفت: «دیناری بده پنهان و خود را وارهان گفت: کار شرع، کارِ درهم و دینار نیست»
رشوه‌خواری حاکمان جامعه (ص ۱۹)
۲۱) بیت «هشت جنّت نیز این جا مرده‌ای است هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است» بیانگر کدام وادی عرفانی است؟ (۰/۵)
استغنا (ص ۱۲۳)
۲۲) در بیت زیر، منظور از «نیستان» چیست؟ (۰/۵)
«کز نیستان تا مرا ببریده‌اند در نفیرم مرد و زن نالیده‌اند»
عالم معنا / حقیقی، درگاه حق (ص ۴۶)
۲۳) در بیت «پراگَنده کافور بر خویشتن / چنان چون بود رسم و ساز کفن» منظور شاعر از را از مصراع اول بنویسید. (۰/۵)
آماده شدن (خود را معطر ساختن) برای رویارویی با مرگ (ص ۱۰۳)
۲۴) در شعر «این نخستین بار شاید بود / کان کلید گنج مروارید او گم شد»، منظور از «کلید گنج مروارید» چیست؟ (۰/۵)
لبخند (ص ۱۱۳)
۲۵) در بیت «پنهان مکن آتش درون را / زین سوخته جان شنو یکی پند»، «سوخته جان» چه کسی است؟ (۰/۵)
ملک الشعرای بهار (خود شاعر) (ص ۳۵)
۲۶) مقصود شاعر از مصراع دوم بیت زیر چیست؟ (۰/۵)
«چون رود امیدوارم، بی‌تابم و بی‌قرارم من می‌روم سوی دریا، جای قرارِ من و تو»
اتحاد و همبستگی با مردم (رسیدن به وحدت و یکپارچگی) (ص ۸۵)
۲۷) عین القضات، در عبارت «حیات از عشق می‌شناس و مَمات بی عشق می‌یاب»، چه چیز را سبب ادامه زندگی می‌داند؟ (۰/۵)
عشق (ص ۵۳)
۲۸) عبارات زیر را به نثر روان بازگردانی کنید.
الف) و صبح، هنگام «چریغ آفتاب» کنار «قنات حسنی» در شهر سیرجان اتراق کردیم. (۰/۵)
و صبح، هنگام طلوع خورشید کنار «قنات حسنی» در شهر سیرجان اقامت کردیم. (ص ۶۰)
ب) مَعبَر تمام شد و وارد محوطه پیش روی خاک‌ریزهای دشمن شدیم. (۰/۵)
گذرگاه تمام شد و وارد محوطه (میدان) پیش روی سنگرهای دشمن شدیم. (ص ۹۲)
ج) و خوان نعمت بی‌دریغش همه جا کشیده. (۰/۵)
و سفره نعمت‌های بی‌مضایقه و سخاوتمندانه خداوند برای همه پهن شده است. (ص ۱۲)
د) در این اثنا صدای زنگ تلفن از سرسرای عمارت بلند شد. (۰/۵)
در این میان، صدای زنگ تلفن از راهروی خانه بلند شد. (ص ۱۳۷)
۲۹) اشعار زیر را به نثر روان بازگردانی کنید. (۰/۵)
الف) گفت: «نزدیک است والی را سرای، آن جا شویم»
گفت: «خانه حاکم نزدیک است، به آن‌جا برویم» (ص ۱۹)
ب) این [شعر] عیار مهر و کین مرد و نامرد است
این شعر من ملاک سنجش محبت و دشمنی مردان و نامردان است. (ص ۱۱۰)
ج) هر یکی بینا شود بر قدر خویش باز یابد در حقیقت صدر خویش
هر کس به ارزش و جایگاه خود پی می‌برد و در حقیقت از مقام خود آگاه می‌شود. (ص ۱۲۳)
د) در غم ما روزها بی‌گاه شد روزها با سوزها همراه شد
روزهای عمر عاشقان با سوز و گداز و هجران سپری شد. (ص ۴۷)
(جمع نمره: ۲۴)
«موفق و پیروز باشید.»
