مروری بر یک حاشیه هنری پس از درگذشت «مریم میرزاخانی»

«لوگو»ها یک تصویر نیستند، هر کدام از آن‌ها نشانه‌ای هستند که نه‌تنها روی دیوار و کاغذ و در وب‌سایت‌ها، بلکه در ذهن ما نقش می‌بندند و تداعی‌گر موضوعی خاص هستند.

ابراهیم حقیقی – گرافیست – درباره طراحی لوگو معتقد است که نشان تصویری در حقیقت، شناسه یا شناسنامه تصویری یک موسسه، محصول یا حتی یک شخص است. کلمه موسسه در اینجا بخش گسترده‌ای از موسسات، کارخانه‌ها، شرکت‌ها، وزارتخانه‌ها و… را دربرمی‌گیرد. نشان باید ظرفیت تصویری روایت شخص و عملکرد یا کاربرد آن چیزی را که مسوولیت آن را برعهده گرفته، مشخص کند. هر نشانی که درست طراحی شده باشد، در این زمینه موفق خواهد بود.

حتماً بخوانید: آموزش مجازی میدان نبردی که فاتح ندارد

تاریخچه «سمپاد» و حاشیه‌های لوگوی آن

در سال ۱۳۵۵ مرکز دخترانه و پسرانه «تیزهوشان» پایه‌گذاری شد. پس از انقلاب اسلامی، در بازه زمانی سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۶ این مدارس زیر نظر دفتر کودکان استثنایی فعالیت می‌کردند؛ اما در سال ۱۳۶۶ اساسنامه «سمپاد» تصویب شد و مدارس زیرمجموعه آن به‌تدریج در استان‌های کشور گسترش یافتند.

چندی پس از درگذشت مریم میرزاخانی – نابغه ریاضی ساکن آمریکا و از دانش‌آموزان سمپاد – لوگوی این سازمان به شکل گسترده‌ای در فضای مجازی دست به دست شد.

جست‌وجوهای ما برای پیدا کردن نام و نشانی از طراح این لوگو یا تاریخچه‌ای درباره مفهوم آن، نتیجه نداد. به همین دلیل با طرح این پرسش که «آیا این لوگو مناسب سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان یا همان تیزهوشان است؟» به سراغ فرزاد ادیبی – گرافیست – رفت و نظر او را در این‌باره جویا شد.

این نشانه از نظر هنری، کهنه و نخ نماست

فرزاد ادیبی – گرافیست – در این‌باره با اشاره به این‌که من طراح این نشانه را نمی‌شناسم، جست‌وجو نیز کردم، اما نام طراح را پیدا نکردم، گفت: این نشانه از نظر هنری، بسیار کهنه و نخ‌نماست، در حالی که برای چنین موضوعی، باید نو اندیشید و نو کار کرد. امروزه «هنر-فن-رسانه»‌ گرافیک به عرصه‌های جدیدتری وارد شده است که بر این اساس، این نوع طراحی را نه برای این موضوع که برای موضوعات دیگر نیز مناسب نمی‌دانم.

این طراح گرافیک ادامه داد: تناسب نداشتن و ناهماهنگی بین اصل نشانه و آرم جمهوری اسلامی، که انتقادهایی به لحاظ هنری به این آرم نیز وارد است، کاملا مشهود است. تنها نقطه قوت این اثر، محیط بودن آن در ستاره هشت‌پر است که از جهت معنایی و نشانه‌شناسی قابل توجه و تقدیر است. گرچه اقبال به این ستاره، که ستاره پیامبر اسلام (ص) نیز نام یافته، پس از انقلاب، بسیار زیاد و تکراری شده است، اما برای ایران عدد هشت و خود این ستاره، خالی از مفهوم نیست.

ادیبی اظهار کرد: طراحی نشانه، یکی از انتزاعی‌ترین بیان‌ها را در گرافیک دارد. بیان انتزاعی، بیانی وسیع است و در گستره نقد هرمنوتیک می‌توان مفاهیم و برداشت‌های زیادی از آن داشت. این نشانه نیز چنین است. اگر آن را تک‌رنگ (سیاه و سفید) ببینیم، می‌توان تعابیری مانند انفجار سیاهی‌ها، هجوم سیاهی‌ها، صادرات جهانی، رفتن سیاهی‌ها به فراتر از گستره‌ ستاره و ورود روشنی‌ها (فلش‌های نیزه‌گونه‎ نگاتیو) را در آن دید.

این گرافیست تاکید کرد: این اثر برای چنین موضوعی اصلا مناسب نیست. نداشتن رنگ سازمانی و ثابت نیز یکی دیگر از ضعف‌های این لوگو است.

حتماً بخوانید: آموزش مجازی؛ بستری برای ایجاد جوامع یادگیری

سمپادی‌ها درباره این لوگو چه می‌گویند؟

جست‌وجوها درباره این لوگو، شما را به یک تالار گفت‌وگوی اینترنتی دانش‌آموزان «سمپاد» می‌رساند و لوگوی سمپاد یکی از موضوع‌هایی است که در آنجا به بحث گذاشته شده است. در ادامه به نظرهای برخی کاربران سمپاد که در این سایت مطرح کرده‌اند، اشاره شده است:

۱- «می‌تونه منظورش این باشه که همه‌چیز از خدا سرچشمه می‌گیره و مبدأ و منشأ همه‌چیز و همه‌کس فقط خداست.»

۲- «معناش تراوش مغزه، یعنی‌ به جای این‌که هی‌ مطلب و درس هل بدیم تو کله‌مون، باید بذاریم اون، چیز جدیدی بده بیرون.»

۳- «به‌جز اون هشت تا فلش که به جهت‌های مختلف هستند، هشت تا فلش کوچک هم به سمت داخل هست (با دقت نگاه کنین!) این یعنی این‌که ما مغزهای کوچیک رو از همه‌جا می‌گیریم، اونا رو پرورش و مغزهای بزرگ تحویل می‌دهیم! البته در این حین رنگ‌شون هم عوض می‌شه!»

۴- «تا اونجایی که من شنیدم و فهمیدم، این فلش‌ها به معنی اینه که نخبگان ایرانی افکارشونو به بیرون انتقال بدن. این علامت‌ها دقیقا رو به سمت بیرونه. حتی قضیه انتخاب علامه حلی برای مدارس هم قضیش همینه که علامه حلی عراقی بود و اومد ایران، تفکرات شیعه رو توی ایران گسترش داد. البته بعضی‌ها می‌گن منظورش اینه که تفکرات صحیح اسلامی‌ رو انتقال بدن.»

۵- «یعنی تیزهوش‌ها هر کدوم تو یه کاری می‌رن، یکی معتاد می‌شه، یکی فیلسوف، یکی معلم، یکی هکر و…»

۶- «من از یکی شنیده بودم (از یکی از معلم‌ها) که این لوگو، یعنی استعدادهای ما در هر جهتی شکوفا می‌شن!!!»

۷- «الله وسط نماد حکومت اسلامی و جمهوری اسلامیه و فلش‌ها هم نماد جهت‌دهی در همه زمینه‌ها!»

۸- «معنای این آرم، هوش هشت‌گانه انسان است. تا موقعی که هوش به معنی همین آی‌کیویی بود که از تست‌های سنتی به دست می‌آمد بله، باهوش‌ترین‌ها همان آقا مهندس‌ها و خانم دکترها بودند، اما نظریه‌های جدیدتر، به تعریف اصلی هوش برگشته‌اند یعنی “توان سازگاری و پیشرفت در شرایط مختلف” و به این نتیجه رسیده‌اند که یک مکانیک ماهر با تحصیلات سیکل، یک نوازنده دوتار بی‌سواد، یک فوتبالیست لیگ برتر یا یک کشاورز که از زمینش محصول بیشتری برداشت می‌کند هم باهوش هستند. در واقع هوش‌ها انواع و اقسام دارند. باید هر کسی در وجود خودش به دنبال هوش خود بگردد و تحصیلات و شغلش را بر پایه آن قرار دهد.»

۹- «یک دفعه یکی از معلم‌هامون گفت، قبل انقلاب سمپاد واسه سازمان استثنایی‌ها بود. هشت تا پیکانش هم کم‌بینایان، نابینایان، کم‌شنوانایان، ناشنوایان، معلولان جسمی، معلولان ذهنی، و…. بودن که آخریش تیزهوشان بوده که بعد انقلاب فقط به تیزهوشان تبدیلش کردن.»

۱۰- «بهترین برداشت اینه که شاید ما مثل هشت‌ تا فلش‌اش، هر کدوم‌مون به یه طرف بریم، ولی دل‌مون تو اون دایره وسط گیره.»

حتماً بخوانید: آموزش مجازی چگونه آینده صنعت آموزش را متحول خواهد کرد