چرا ماهیچه ساق پا به عنوان قلب دوم در نظر گرفته می شود

انسان ۲ قلب دارد – آیا باورتان می‌شود؟

بله! واقعا انسانها دو قلب دارند. ما تا کنون با یک قلب را آشنا شدیم که در قفسه سینه قرار دارد و خون اکسیژن دار را در سراسر بدن پمپاژ می‌کند. پس قلب دوم کدام است..؟

عملکرد قلب ثانویه – عضلات ساق پا

قلب دوم در پشت ساق پا / به سمت بالای پاشنه قرار دارد. یعنی عضلات ساق پا (Calf Muscles) قلب دوم است و به نام سولئوس (Soleus) نامیده می‌شوند.

معمولا قلب ما خون دارای اکسیژن زیاد را در سراسر بدن پمپاژ می‌کند. خون از سرخرگ‌ها عبور می‌کند تا به تمام بدن برسد. اما خون می‌خواهد دوباره به سمت قلب سفری داشته باشد. برای برگرداندن مجدد خون به سمت قلب، تلاش قلب کافی نیست، همچنین تلاش وریدها نیز کافی نیست زیرا در مقایسه با شریان‌ها نیروی کافی برای پمپاژ خون را ندارند. 

در این مورد، عضله ساق پا به عنوان قلب ثانویه نقش برجسته ای در عملکرد بالا راندن خون ایفا می‌کند. انقباض و شل شدن این عضلات باعث می‌شود که خون به سمت قلب برگردد.

ورزش منظم و پرهیز از رسوب چربی در عضلات ساق پا، سیستم گردش خون را موثر می‌کند و شما را هر روز شاداب و سالم می‌کند. عدم ورزش یا همیشه در یک وضعیت ایستادن، باعث می‌شود عضلات ساق پا منقبض نشوند، این امر منجر به ایجاد ورید واریسی می‌شود که منجر به مرگ می‌شود به این دلیل که لخته شدن خون تولید شده در عضلات ساق پا به قلب می‌رسد و باعث سکته قلبی می‌شود.

عضله ساق پا: قلب دوم

عضله ساق پا اغلب به عنوان قلب دوم در نظر گرفته می‌شود زیرا مشابه قلب نقشی مهم در سیستم گردش خون بازی می‌کند. پمپ قلب قدرت کافی برای ارسال خون به سراسر بدن را اعمال می‌کند به گونه‌ای که خون تنها در چند ثانیه به اندام تحتانی می‌رسد. خون غنی از اکسیژن از طریق شریان‌ها و مویرگ‌ها جریان می‌یابد تا به تمام سلول‌های بدن برسد و بدین صورت اکسیژن و مواد مغذی را برای آنها فراهم می‌کند.

خون پس از تبادل مواد در مویرگ‌ها باید از طریق وریدها به سمت قلب حرکت کند تا به قلب برسد، سپس به شش‌ها برود تا دوباره از اکسیژن غنی گردد. مشکل این است که بازگشت خون به قلب نیازمند نیرویی بیش از آن چیزی است که پمپاژ قلب ایجاد می‌کند، زیرا خون هنگام حرکت در سیاهرگ‌ها برخلاف جاذبهٔ زمین جریان دارد. برای انجام کارآمد، وریدها به انرژی منفی از قلب پمپاژکننده به علاوه تحریک از چیزی که اکنون به عنوان «پمپ ماهیچه ساق پا» شناخته می‌شود، نیاز دارند.

هنگامی که یاد گرفتید که چگونه عضله ساق پا به قلب در گردش خون در سراسر بدن شما کمک می‌کند، خواهید فهمید که چرا قوی نگه داشتن ساق پا از طریق تغذیه خوب، ورزش و سایر انتخاب‌های سبک زندگی سالم به اندازه محافظت از قلب، مهم است.

ماهیچه ساق پا چگونه به عنوان پمپ کار می‌کند

بازگشت وریدی به خون با اکسیژنِ کم اشاره دارد که از پاها به قلب باز می‌گردد. از آنجایی که قلب نمی‌تواند به تنهایی این کار را انجام دهد،  پمپ‌های وریدی-عضلانی  در قسمت پایین بدن بر روی رگ‌ها فشار رو به بالا وارد می‌کند تا حرکت آن را با سرعت کارآمد و در جهت درست حفظ کند. این پمپ‌ها شامل پمپ مچ پا و پمپ ماهیچه ساق پا هستند و در فرآیند زیر با هم کار می‌کنند:

1. پمپ پا بازگشت وریدی را آغاز می‌کند. هر بار که  قدمی برمی‌دارید این اتفاق می‌افتد. وقتی پاشنه پای شما به سمت پایین می‌آید، خون در رگ‌ها جمع می‌شود. وقتی قسمت جلوی پای شما به سمت پایین می‌آید، آن خون جمع شده به سمت بالا تخلیه می‌شود.
2. خون تخلیه شده وارد سیاهرگ‌های  عضله کف پا می‌شود. این عضله از مچ پا تا پشت زانو امتداد می‌یابد و حاوی سیاهرگ‌های مهمی است که مسئول عبور خون کم اکسیژن از طریق پایین پاها به زانو هستند، که به عنوان نقطه ملاقات وریدهای ساق پا عمل می‌کند. هر بار که این ماهیچه ساق پا منقبض می‌شود، به وریدها فشار وارد می‌کند. این فشار همان چیزی است که بازگشت وریدی را تحریک می‌کند.
3. خون به داخل سیاهرگ‌هایی که بین زانو و کشاله ران قرار دارند منتقل می‌شود. از آنجا وارد حفره شکمی می‌شود و از طریق  ورید اجوف  به قلب می‌رسد. مقاومت کمتری از گرانش در این مرحله نهایی سفر وجود دارد.

شبکه  وریدها  در ساق پا گسترده است، بنابراین روند بازگشت وریدی کمی پیچیده تر از آنچه در این مراحل توضیح داده شده است. این شبکه شامل سیاهرگ‌هایی با اندازه‌های مختلف و اعماق مختلف است و همه آنها به یکدیگر تغذیه می‌کنند تا خون در سریع‌ترین زمان ممکن به قلب برگردد.

آنها به عنوان یک تیم کار می‌کنند، اما هیچ یک از آنها نمی‌توانند بدون پمپ قدرتمند ماهیچه ساق پا، کار خود را به خوبی انجام دهند. هنگامی که عضلات مچ پا و کف پا قوی و در وضعیت مناسب کار می‌کنند، قلب محیطی شما را تشکیل می‌دهند و خون را به طور مداوم به سمت بالا پمپ می‌کنند تا از واریس و وریدهای عنکبوتی جلوگیری کنند.

محدودیت‌های پمپ ماهیچه ساق پا

وریدهای قسمت پایین بدن دارای دریچه‌های یک طرفه هستند که وقتی ماهیچه‌های ساق پا فعال نیستند، از حرکت خون به سمت پاها جلوگیری می‌کند. این روش طبیعی بدن برای مبارزه با بزرگترین محدودیت پمپ ماهیچه ساق پا است: عدم تحرک.

هنگامی که حرکت پاهای خود را متوقف می‌کنید، اعمال فشار به سمت بالا را برای تحریک بازگشت وریدی متوقف می‌کنید. قلب شما به طور طبیعی به آن سیاهرگ‌ها فشار وارد می‌کند، اما سرعت جریان خون در قسمت پایین پاها به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. اگر ماهیچه‌های ساق شما برای مدت طولانی غیرفعال باشند، خون شما در معرض خطر بیشتری برای تجمع در رگ‌ها قرار دارد. این شما را در معرض خطر ابتلا به سیاهرگ‌های عنکبوتی، رگ‌های واریسی و لخته‌های خون قرار می‌دهد.

اگر آن دریچه‌های وریدی یک طرفه ضعیف یا ناکارآمد شوند، می‌توانید شرایطی به نام  نارسایی وریدی ایجاد کنید. این زمانی اتفاق می‌افتد که خون به سمت عقب جریان می‌یابد و در ساق پا جمع می‌شود که می‌تواند منجر به تورم، درد، گرفتگی و زخم شود. این وضعیت همچنین به ترومبوز ورید عمقی که یک لخته خون در وریدهای عمقی ساق پا است، مرتبط است. این لخته ممکن است به سمت بالا حرکت کند و به یک خطر جدی برای سلامت تبدیل شود.

اگر سبک زندگی شما کم تحرک باشد یا مدت زمان طولانی را در حالت ایستاده بگذرانید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به نارسایی وریدی هستید. اگر اضافه وزن یا چاق هستید، خطر شما حتی بالاتر می‌رود.

چگونه از عضلات ساق پا محافظت کنیم

یک مطالعه منتشر شده در  مجله بیومکانیک در نوامبر ۲۰۱۴ نشان داد که مردان و زنان مبتلا به نارسایی مزمن قلبی نسبت به افراد سالم با قلب کاملاً عملکردی عضلات ساق پا کوچکتری دارند. این ماهیچه‌های کوچکتر باید سخت تر کار کنند تا بازگشت وریدی به درستی جریان یابد و مچ پاها نیز سخت تر کار می‌کنند. این منجر به فعالیت بیش از حد در حین ورزش می‌شود که به عنوان خستگی و عملکرد ضعیف نشان داده می‌شود.

ماهیچه‌های کوچک ساق پا نتیجه  آتروفی عضلانی هستند. این به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق می‌افتد، اما برای افرادی که سبک زندگی کم تحرکی دارند، تسریع می‌شود. هرچه کمتر از عضلات ساق پا استفاده کنید، بیشتر کوچک می‌شوند. هرچه بیشتر کوچک شوند، برای عبور خون از رگ‌های شما سخت‌تر کار می‌کنند و خطر ابتلا به بیماری قلبی بیشتر می‌شود.

آتروفی عضلانی در ماهیچه‌‌های ساق پا نیز می‌تواند به دلیل کمبودهای تغذیه ای رخ دهد، بنابراین رژیم غذایی به اندازه ورزش‌های تقویت کننده گوساله مهم است. همچنین اگر اضافه وزن دارید، در معرض خطر نارسایی وریدی هستید و رژیم غذایی نقش مهمی‌در حفظ وزن بدن سالم دارد. مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی باید به اصلاح وزن شما کمک کند و در عین حال مواد مغذی مورد نیاز ماهیچه‌های ساق پای شما برای قوی و کارآمد ماندن را تامین کند.

شاید خیلی ساده به نظر برسد که بگوییم یک پمپ قوی و کارآمد ماهیچه ساق پا به ورزش و تغذیه بستگی دارد، اما واقعاً به همین سادگی است. اگر بتوانید ماهیچه‌های کف پا را قوی و تغذیه مناسب نگه دارید، می‌توانید با بهبود جریان خون بدون اکسیژن از اندام تحتانی خود به قلب خود کمک کنید. این تأثیر قدرتمندی بر سلامت و تندرستی کلی شما دارد، بنابراین وقت آن رسیده که کفش‌های کتانی را ببندید و حرکت کنید.

تمرینات تقویت کننده ساق پا

باور کنید یا نه، یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای ماهیچه‌های ساق پای خود انجام دهید، پیاده روی است. همانطور که در بالا درباره نحوه عملکرد پمپ ماهیچه ساق پا صحبت کردیم، اساساً یک حرکت راه رفتن را توصیف کردیم. هر بار که پای شما به زمین برخورد می‌کند، ماهیچه‌های ساق پا فعال شده و سیاهرگ‌ها برای بازگشت سالم وریدی تحریک می‌شوند.

با بهبود سطح کلی فعالیت روزانه خود شروع کنید تا برای مدت طولانی بی حرکت نمانید. قانون جدیدی وضع کنید که اگر مجبور هستید برای کار یا فعالیت‌های دیگر بی تحرک بمانید، هر ساعت حداقل پنج دقیقه از خواب بیدار شوید. همچنین ممکن است سعی کنید در طول روز به پیاده‌روی‌های کوچک بروید تا عضلات کف پا – و خونتان – را پمپاژ کنید.

در طول این وقفه‌های پنج دقیقه ای چه کاری می‌توانید انجام دهید  تا ماهیچه‌های ساق پای خود را تقویت کنید ؟ تمرینات تقویت کننده ساق پا زیر   گزینه‌های خوبی هستند:

• افزایش ساق پا – این یک حرکت ساده است که می‌توانید در طول روز در هر مکانی انجام دهید. بایستید و پاهایتان را کنار هم یا کمی‌از هم باز کنید و پاشنه‌هایتان را بالا بیاورید تا روی گوی‌های پایتان بایستید. پاشنه‌های خود را پایین بیاورید و سپس دوباره آنها را بالا بیاورید. به بلند کردن و پایین آوردن حداقل ۱۰ تکرار ادامه دهید. همچنین می‌توانید این حرکت را روی لبه یک پله انجام دهید تا کمی‌سخت‌تر شود، یا اگر می‌خواهید ساق‌هایتان را هنگام تماشای تلویزیون یا کار فعال نگه دارید، از حالت نشسته انجام دهید.
• لانژ – بایستید و پاهای خود را به اندازه عرض لگن باز کنید. در حالی که یک پا را به جلو می‌آورید، دستان خود را روی کمر خود قرار دهید یا بازوهای خود را به طرفین بالا بیاورید و آن را یک قدم جلوتر از بدن خود روی زمین قرار دهید. با ثابت نگه داشتن قسمت بالایی بدن، زانوهای خود را خم کنید تا زانوی پشتی خود را به سمت زمین پایین بیاورید. به حالت ایستاده بلند شوید و از پای جلویی خود برای فشار دادن به حالت اولیه استفاده کنید. در حالی که در همان نقطه ایستاده اید پاها را بچرخانید یا اگر می‌خواهید در اطراف حرکت کنید، لانگز پیاده روی کنید.
• راه رفتن روی انگشتان پا – روی انگشتان پا بلند شوید و به مدت ۶۰ ثانیه در اتاق راه بروید. اگر عضلات ساق پا در حال حاضر به اندازه کافی قوی نیستند، می‌توانید با زمان کمتری شروع کنید و تقویت کنید. اگر عضلات ساق پا قوی دارید، هنگام راه رفتن در اتاق، دمبل یا کتل بل را در کنار خود نگه دارید.
• پمپ پا – می‌توانید این تمرین تقویت کننده ساق پا را در حالی که در رختخواب دراز کشیده اید، تلویزیون تماشا می‌کنید یا پشت میز خود نشسته اید انجام دهید. به احتمال زیاد پاهای شما بدون کفش انعطاف پذیرتر هستند، اما در صورت نیاز می‌توانید این کار را با کفش انجام دهید. با اشاره انگشتان پا به سمت جلو شروع کنید. سپس انگشتان پای خود را تا جایی که ممکن است به سمت عقب بکشید، به سمت سقف یا زانوهای خود را برای خم شدن به عقب بکشید. به چرخش بین نقطه قوت و خم شدن ادامه دهید.

همچنین کشش ساق پا برای انعطاف و کارآمد نگه داشتن ماهیچه کف پا بسیار مهم است. اگر خیلی سفت شود، رگ‌های شما را به طور موثر تحریک نمی‌کند و احساس ناراحتی می‌کند. برخی از بهترین کشش‌های ساق پا نیز برای بهبود انعطاف پذیری در مچ پا عالی هستند، که باعث می‌شود پمپ مچ پا شما نیز به طور موثر کار کند.

یک کشش ساده ساق پا که برای  مچ پاها نیز عالی است،  از یک بند تمرینی یا حوله بلند استفاده می‌کند. روی زمین بنشینید و یک پای خود را دراز کنید. حوله یا بند را دور پایین پای خود بپیچید، انتهای آن را بگیرید و به آرامی‌به سمت بالاتنه خود بکشید. این کار باعث می‌شود پای شما به عقب خم شود و پاشنه پا را از روی زمین بلند کنید. زمانی که پا به اندازه کافی به عقب خم شود، کشش سبکی را در ساق پا احساس خواهید کرد.