زیست شناسی ۱؛ فعالیت های فصل چهارم کتاب زیست شناسی دهم

پاسخ فعالیت‌های کتاب زیست‌شناسی ۱

– دهم –

جواب فعالیت‌های فصل چهارم زیست دهم تجربی

پاسخ و حل سوال های فعالیت های گفتار ۱ و ۲ و ۳ و ۴ فصل چهارم کتاب زیست شناسی ۱ پایه دهم تجربی

جواب فعالیت های فصل ۱ زیست دهم تجربی؛ در این مطلب به پاسخ و جواب سوالات فعالیت های صفحه ۵۰، ۵۱، ۵۲، ۵۳، ۵۴، ۵۶، ۵۷، ۵۸، ۵۹، ۶۲، ۶۳ و ۶۴ گفتار ۱ و ۲ و ۳ و ۴ فصل ۴ چهارم «گردش مواد در بدن» کتاب زیست شناسی ۱ پایه دهم رشته تجربی پرداخته ایم.

فصل گردش مواد در بدن

فعالیت ۱ صفحه ۵۰ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۱

تشریح قلب گوسفند

وسایل و مواد لازم: قلب سالم گوسفند، تشتک تشریح، قیچی، گمانه (سوند) شیاردار

الف) مشاهده شکل ظاهری: سطح پشتی، شکمی، چپ و راست قلب را مشخص کنید.

با سه روش می‌توان سطح پشتی و شکمی را مشخص نمود:

تشخیص سطح شکمی و پشتی:
رگ آئورت از روی سطح شکمی قلب کاملا مشخص است.
سطح شکمی دارای قوس و تحدب واضحی است و سطح پشتی تقریباً به صورت صاف دیده می شود.
تعیین سمت راست و چپ:
قلب را به گونه‌ای در سینی تشریح قرار می‌دهیم که سطح شکمی به سمت بیرون و سطح پشتی هم به سمت داخل قرار گیرد. در این صورت  راست و چپ قلب نسبت به خودتان به صورت ضربدری تشخیص داده می‌شود.

ضخامت دیواره قلب در بطن‌ها را با هم مقایسه کنید. چرا بطن چپ، دیواره قطورتری دارد؟

ساختار آن متناسب با کاری است که انجام می‌دهد. بطن چپ در ابتدای مسیر گردش خون عمومی (بزرگ) است. بطن چپ با انقباض خود، خون را به سراسر بدن می‌فرستد و گردش خون در چنین مسافتی، نیازمند لایه ماهیچه‌ای (میوکارد) قطورتری است.

ــ رگ‌های اکلیلی را مشاهده و آن‌ها را در جلو و عقب قلب، مقایسه کنید.

رگ‌های اکلیلی در هر دو سطح قلب قابل مشاهده‌اند؛ اما آرایش آنها، در دو سطح قلب متفاوت است. در سطح شکمی حالت مورب و در سطح پشتی حالت عمودی دارند.

ــ در بالای قلب، سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها قابل مشاهده‌اند. دیواره سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها را با هم مقایسه کنید.

دیواره سیاهرگ، ضخامت کمتری دارد؛ بنابراین وقتی خون در سیاهرگ نباشد دیواره آن روی هم خوابیده است. در لایه میانی سرخرگ رشته‌های کشسان و الاستیک فراوانی وجود دارد؛ بنابراین اگر سرخرگ را با انگشت فشار دهیم و رها کنیم دوباره به حالت اول برمی‌گردد.

ــ با واردکردن سوند یا مداد به داخل رگ‌ها و اینکه به کجا می‌روند، می‌توان آن‌ها را از یکدیگر تمیز داد.

ب) مشاهده بخش‌های درونی قلب

ــ سوند شیاردار را از دهانه سرخرگ ششی به بطن راست وارد کنید. دیواره سرخرگ و بطن را در امتداد سوند، با قیچی ببرید. با بازکردن آن، دریچه سینی، سه‌لختی، برآمدگی‌های ماهیچه‌ای و طناب‌های ارتجاعی را می‌توان دید.

ــ به همین روش، سرخرگ آئورت و بطن چپ را شکاف دهید و جزئیات بطن چپ را مشاهده کنید.

ــ در ابتدای سرخرگ آئورت، بالای دریچه سینی، می‌توانید دو ورودی سرخرگ‌های اکلیلی را ببینید.

ــ با عبور دادن سوند از میان دریچه‌های دولختی و سه‌لختی به سمت بالا و بریدن دیواره در مسیر سوند، می توانید دیواره داخلی دهلیزها و سیاهرگ‌های متصل به آن‌ها را بهتر ببینید.

به دهلیز چپ، چهار سیاهرگ ششی و به دهلیز راست، سیاهرگ‌های زبرین، زیرین و سیاهرگ اکلیلی وارد می‌شود. اگر رگ‌های قلب از ته بریده نشده باشد، با سوند به‌راحتی می‌توان آن‌ها را تشخیص داد.

فعالیت ۲ صفحه ۵۲ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۲

با توجه به شکل بافت گرهی در قلب، اهمیت دو مورد زیر را در کار قلب توضیح دهید:

۱- فرستادن پیام از گره دهلیزی بطنی به درون بطن، با فاصله زمانی انجام می‌شود.

۲- انقباض بطن‌ها از قسمت پایین آن‌ها شروع می‌شود و به سمت بالا ادامه می‌یابد.

فعالیت ۳ صفحه ۵۳ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۳

با توجه به چرخه ضربان قلب، به موارد زیر پاسخ دهید:

الف) در هر مرحله از چرخه قلبی، وضعیت دریچه‌های قلبی را بررسی، و باز یا بسته‌بودن آن‌ها را مشخص کنید.

ب) با توجه به زمان‌های مشخص شده در چرخه قلبی، تعداد ضربان طبیعی قلب را در دقیقه محاسبه کنید.

فعالیت ۴ صفحه ۵۴ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۴

گفتیم که برون‌ده قلبی در بزرگسالان، در حالت استراحت حدود ۵ لیتر در دقیقه است با توجه به تعداد ضربان قلب در دقیقه، حجم ضربه‌ای را بر حسب میلی لیتر محاسبه کنید. 

فعالیت ۵ صفحه ۵۶ فصل چهارم زیست دهم

 فعالیت ۵

اندازه‌گیری فشار خون

دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خون انواع زیادی دارند، از جمله عقربه‌ای و جیوه‌ای که انواع رقمی(دیجیتال) هم به آن‌ها اضافه شده است. یکی از انواع آن را به کلاس بیاورید و با کمک معلم خود فشار خون همکلاسان را اندازه‌گیری کنید.

فعالیت ۶ صفحه ۵۷ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۶

در مورد اینکه آیا نوشیدن قهوه بر فشارخون افراد تأثیر می‌گذارد یا نه، پژوهشی را طراحی کنید و با همکاری گروه درسی خود، آن را انجام دهید و نتیجه را در کلاس ارائه کنید.

فعالیت ۷ صفحه ۵۸ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۷

پیوسته بودن مویرگ‌ها در مغز و ناپیوسته بودن آن‌ها در جگر چه مزیتی دارد؟

فعالیت ۸ صفحه ۵۹ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۸

مشاهده گردش خون در باله دمی ماهی

بدن یک ماهی کوچک را در پنبه خیس بپیچید به طوری که فقط باله دمی آن بیرون باشد. ماهی را در ظرف پتری قرار دهید که مقداری آب دارد. روی باله دمی، یک تیغه بگذارید تا باله دمی گسترده شود و ماهی تکان نخورد. مجموعه را روی صفحه میکروسکوپ طوری قرار دهید که نور از باله دمی عبور کند. ابتدا با بزرگ‌نمایی کم و سپس با بزرگنمایی متوسط، آن را مشاهده کنید.

– با توجه به معکوس بودن تصویر در میکروسکوپ، چگونه می‌توانید سرخرگ و سیاهرگ را در باله دمی، تشخیص دهید؟

– گزارشی از آنچه مشاهده می‌کنید به معلم خود ارائه کنید.

– پس از پایان کار، ماهی را به آب برگردانید.

فعالیت ۹ صفحه ۶۲ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۹

– به نظر شما چرا در انسان و بسیاری از پستانداران، گویچه‌های قرمز، هسته و بیشتر اندامک‌های خود را از دست می‌دهند؟

– چرا غشای گویچه‌های قرمز در دو طرف، حالت فرو رفته دارد؟

– محصور بودن هموگلوبین در غشای گویچه‌های قرمز چه اهمیتی دارد؟

فعالیت ۱۰ صفحه ۶۳ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۱۰

شاید برگه‌های جواب آزمایش خون را دیده باشید. در این برگه‌ها اطلاعات زیادی در مورد یاخته‌ها و ترکیبات خون وجود دارد. یکی از این برگه‌ها را بررسی کنید و با توجه به آن، به سؤالات زیر پاسخ دهید:

۱- تعداد طبیعی هر یک از یاخته‌های خونی (WBC و RBC) و گَرده‌ها (PLT) را در واحد اندازه‌گیری میکرولیتر (µL) مشخص کنید.

۲- میزان انواع لیپیدهایی را که در آزمایش خون سنجیده می‌شود؛ مشخص کنید.

۳- گفتیم که روزانه تقریباً یک درصد گویچه‌های قرمز تخریب می‌شود. با توجه به تعداد RBC اگر حجم کل خون ما پنج لیتر باشد، روزانه چه تعداد از این یاخته‌ها تخریب می‌شوند و باید جایگزین شوند؟

فعالیت ۱۱ صفحه ۶۴ فصل چهارم زیست دهم

فعالیت ۱۱

مشاهدۀ یاخته‌های خونی قرمز و سفید

– با کمک معلم و رعایت نکات ایمنی، گسترش خونی تهیه کنید.

– در صورتی که امکانات لازم برای رنگ‌آمیزی یاخته‌های خونی در آزمایشگاه شما وجود دارد، گسترش خونی تهیه شده را رنگ‌آمیزی کنید.

– همچنین می‌توانید از نمونه‌های آمادۀ یاخته‌های خونی که رنگ‌آمیزی شده‌اند، نیز استفاده کنید و انواع یاخته‌های خونی را با استفاده از میکروسکوپ در آن تشخیص دهید.

بارم‌بندی زیست‌شناسی دهم ۱۴۰۳-۱۴۰۲

درس زیست‌شناسی ۱

ارزشیابی از دانش آموزان در این درس به دو صورت مستمر و پایانی انجام می‌شود.

ارزشیابی مستمر براساس فعالیت های گروهی یا انفرادی دانش آموزان در کلاس یا خارج از کلاس و در طول سال تحصیلی انجام می‌شود. این ارزشیابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم و دانش آموز در هنگام انجام هر فعالیت و بر اساس عملکرد دانش آموزان در انجام فعالیت‌ها، مانند ارائه گزارش، مشارکت در بحث های گروهی، پاسخ به پرسش‌های کتبی و شفاهی انجام می‌شود.

نمره این ارزشیابی برای هر نوبت (نوبت اول سال و نوبت دوم سال) ۲۰ نمره است.

ارزشیابی پایانی در دو نوبت به صــورت آزمون کتبی انجام می‌شــود. در نوبت اول ۲۰ نمره از پنج فصــل اول کتاب (تا آخر گفتار ۲ فصل چهار، آخر صفحه ۶٠) است. در نوبت دوم پنج نمره به قسمت اول و ۱۵ نمره به قسمت دوم کتاب اختصاص دارد. بارم بندی فصل ها برای نوبت اول، دوم و شهریور مطابق جدول زیر پیشنهاد می‌شود.

توجه داشته باشید که طرح پرسش از مطالب مربوط به بیشتر بدانید، واژه شناسی، پاورقی ها و پیوست های آخر کتاب در همه آزمونها ممنوع است.

با توجه به نهایی شدن به قسمت دوم جدول توجه شود: