آزمون شامل ۲۵ پرسش است.
سلام و درود
«تکرار مادر مهارتهاست»
در راستای افزایش مهارت شما آزمونهای متنوع و زیادی از خط به خط این گفتار برای شما آماده شده است. هر آزمون دارای ۲۰ سوال ۲ گزینهای است.
برای تثبیت مطلب در حافظه و یادگیری هر چه بیشتر مطلب، در آزمونهای آنلاین «آیندهنگاران مغز» شرکت کنید.
برای شرکت در انواع آزمونهای آنلاین «گفتار تنظیمکنندههای رشد در گیاهان» بر لینک زیر کلیک کنید:
کتاب الکترونیکی پرسشهای دو گزینهای
پرسشهای دو گزینهای و خط به خط گفتارهای زیستشناسی چیست و گسترهٔ حیات؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید.
برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.
کتاب الکترونیکی تعمیق و تثبیت یادگیری زیستشناسی
پرسشهای جاهای خالی و خط به خط گفتار یاختههای بافت عصبی؛ برای دانلود اینجا کلیک کنید.
برای مشاهده «کتاب الکترونیکی» کلیک کنید.
فصل پاسخ گیاهان به محرکها
شامل گفتارهای:
گفتار ۱. تنظیمکنندههای رشد در گیاهان
گفتار ۲. پاسخ به محیط
بارمبندی مربوط به این فصل:
نیمسال اول: ۰ نمره
نیمسال دوم: ۳ نمره
شهریور ماه: ۲ نمره
در حال آماده سازی برای طرح پرسش
قدردان شکیبایی شما هستیم!
گفتار تنظیمکنندههای رشد در گیاهان
شاید دیده باشید که ساقه به سمت نور و ریشه به سمت زمین رشد میکند. گیاهان با تغییر فصل و در نتیجۀ تغییر دما و طول روز گل میدهند، برگهای جدید به وجود میآورند یا اینکه برگهایشان میریزند. چه عواملی در این پدیدهها نقش دارند؟ آیا رشد و نمو گیاهان نیز همانند جانوران تنظیم میشود؟
آیا گیاهان به علائمی که از محیط دریافت میکنند، پاسخ میدهند؟ اگر چنین است، به چه عوامل محیطی واکنش نشان میدهند؟
تنظیمکنندههای رشد در گیاهان
به شکل ۱ نگاه کنید؛ احتمالاً وضعیتی مشابه این شکل را در پیرامون خود دیدهاید. به نظر شما علت خم شدن گیاه به سمت نور چیست؟ در این حالت چگونه میتوانیم مانع خم شدن ساقهها شویم؟ آیا طول ساقه در بخش رو به نور با طول ساقه در بخش دور از نور یکسان است؟ خم شدن گیاه به سمت نور، چه تأثیری در ماندگاری گیاه دارد؟
شکل ۱- خم شدن گیاهان به سمت نور
اولین آزمایش
خم شدن گیاهان به سمت نور پدیدهای رایج در طبیعت است. چارلز داروین که به مطالعۀ پدیده حرکت در گیاهان علاقهمند بود، برای بررسی این موضوع، همراه با پسرش آزمایشهایی را با استفاده از دانه رُستِ نوعی گیاه از گندمیان، طراحی و اجرا کرد (شکل ۲). آنها دریافتند دانه رُستِ در صورتی به سمت نور یک جانبه (نوری که از یک طرف به گیاه میتابد)، خم میشود که نوک آن در برابر نور باشد. با توجه به خم شدن دانه رُستِ به سمت نور یک طرفه، به نظر شما کدام یک از سطوح داخلی یا بیرونی آن رشد بیشتری دارد؟
شکل ۲– آزمایش داروینها با دانه رُستِ چمن. دانه رُستِ در نور همه جانبه بهطور مستقیم رشد میکند.
بعدها محققان دیگری با انجام آزمایشهایی، نشان دادند که عامل خم شدن دانه رُستِ به سمت نور، مادهای است که در نوک آن وجود دارد. به شکل ۳ توجه کنید! در این آزمایش، نوک دانه رُستِی را که در نور همه جانبه رشد کرده است، بریده و برای مدتی روی قطعهای از آگار قرار دادهاند. بعد از مدتی این قطعه آگار را روی لبۀ دانه رُستِی قرار میدهند که نوک آن بریده شده؛ همینطور که میبینید دانه رُستِ خم شده است (شکل ۳- الف)، در حالی که قرار دادن آگار معمولی روی دانۀ رُستِ بدون نوک، سبب خم شدن آن نمیشود (شکل ۳- ب).
شکل ۳- مادهای در نوک دانه رُستِ وجود دارد که عامل خم شدن آن در برابر نور یک جانبه است.
خم شدن دانه رُستِ به معنای اختلاف اندازۀ یاختههای دو طرف آن است. مشاهدههای میکروسکوپی نیز نشان داد که رشد طولی یاختهها در سمت سایه بیشتر از یاختههایی است که در سمت رو به نور قرار دارند. نور یک جانبه باعث جابهجایی این ماده از سمت مقابل نور به سمت سایه (نور از نور) میشود. در نتیجه به علت تجمع این ماده در سمت سایه، رشد طولی یاختهها در این سمت بیشتر از سمت رو به نور است و در نتیجه دانه رُستِ خم میشود (شکل ۴). رشد جهتدار اندامهای گیاه در پاسخ به نور یک جانبه را نورگرایی نامیدند. سرانجام ترکیب شیمیایی این ماده شناسایی و اکسین، به معنای «رشد کردن» نامیده شد. پژوهشهای بیشتر نشان داد که انواعی از ترکیبات مشابه اکسین در گیاهان متفاوت ساخته میشوند که اثرات مشابه دارند؛ بنابراین، نام اکسینها را به این گروه از ترکیبات دادند.
شکل ۴- تابش نور سبب تجمع اکسین در سمت سایه میشود.
کشف اکسین سرآغازی برای شناسایی ترکیبات دیگری بود که رشد و فعالیتهای گیاهان را تنظیم میکنند. این ترکیبات را تنظیمکنندههای رشد یا هورمونهای گیاهی نامیدند. انواعی از تنظیمکنندههای رشد در گیاهان تولید میشوند. اکسینها، سیتوکینینها، جیبرلینها، اتیلن و آبسیزیک اسید چند تنظیمکننده رشد هستند که در ادامه با آنها آشنا میشوید.
محرکهای رشد
اکسینها، سیتوکینینها و جیبرلینها در فرآیندهای رشد مانند تحریک تقسیم یاخته، رشد طولی یاختهها، ایجاد و حفظ اندامها نقش دارند. گرچه این تنظیمکنندهها را به عنوان محرک رشد میشناسیم؛ اما بر اساس مقدار و محل اثر ممکن است نقش بازدارندگی نیز داشته باشد. در ادامه به عملکرد هر یک از این تنظیمکنندهها میپردازیم.
اکسینها
اکسین با افزایش رشد طولی یاختهها، سبب افزایش طول ساقه میشود. اکسین ریشهزایی را تحریک میکند؛ بنابراین، برای تکثیر رویشی گیاهان با استفاده از قلمه به کار میرود (شکل ۵). اکسینها را برای تشکیل میوههای بدون دانه و درشت کردن میوهها نیز به کار میبرند.
شکل ۵- تأثیر اکسین بر ایجاد ریشه
بعد از کشف ساختار شیمیایی اکسینها، این ترکیبات بهطور مصنوعی ساخته و پژوهشهایی برای شناسایی اثر آنها بر گیاهان انجام شدند. محققان دریافتند که بعضی از این ترکیبات، گیاهان دو لپهای را از بین میبرند؛ بنابراین، آنها را برای ساختن سموم کشاورزی به منظور از بین بردن گیاهان خودرو در مزارعی مانند مزرعه گندم، به کار بردند. عامل نارنجی که مخلوطی از اکسینها بود. چنین اثری داشت. ایالات متحدۀ آمریکا در جنگ با ویتنام به مدت ده سال عامل نارنجی را به کار برد. در نتیجه بخشی از جنگلهای ویتنام که مخفیگاه مبارزان بود و نیز زمینهای کشاورزی آنها از بین رفت. تولید عامل نارنجی با اتمام این جنگ، ممنوع شد؛ اما چند دهه طول کشید تا جنگلها احیا شوند. سرطان و تولد نوزادان با نقصهای مادرزادی از اثرهای این ماده بود.
شاخه و برگهای بیشتر: برهمکنش دو تنظیمکننده
اگر بخواهید گیاهی پرشاخ و برگتر داشته باشید، چه کار میکنید؟ احتمالاً سرشاخهها را که محل جوانههای رأسی (انتهایی)اند، قطع میکنید. همانطور که در شکل ۶ – ب میبینید با قطع جوانۀ رأسی، جوانههای جانبی رشد و شاخه و برگ جدید ایجاد کردهاند. به اثر بازدارندگی جوانه رأسی بر رشد جوانههای جانبی، چیرگی رأسی میگویند. با قطع جوانه رأسی مقدار سیتوکینین در جوانههای جانبی افزایش و مقدار اکسین آنها کاهش مییابد، در نتیجه جوانههای جانبی رشد میکنند. اگر بعد از قطع جوانۀ رأسی، در محل برش، اکسین قرار دهیم؛ جوانههای جانبی رشد نمیکنند (شکل ۶ ـ پ). این آزمایش نشان می-دهد که اکسین از جوانۀ رأسی به جوانههای جانبی میرود و مانع از رشد آنها میشود.
شکل ۶ – جوانۀ رأسی مانع از رشد جوانههای جانبی میشود.
فعالیت ۱
شکل روبهرو ریشه و ساقه را از یک تودۀ یاخته تمایز نیافته یا همان کال در حضور مقدار متفاوت اکسین و سیتوکینین، در محیط کشت نشان میدهد. از این شکل چه نتیجهای میگیرید؟
جیبرلینها: تلاش برای رفع مشکل
کشف جیبرلینها حاصل تلاش دانشمندان ژاپنی در بررسی نوعی بیماری قارچی بود که دانه رُستهای برنج به آن مبتلا میشدند. آلودگی دانه رُستها به قارچ جیبرلا سبب میشد تا به سرعت رشد کنند. این دانه رُستها باریک و دراز بودند و بافت استحکامی کافی نداشتند، در نتیجه خم میشدند و روی زمین میافتادند. مسلماً چنین بیماری سبب کاهش محصول برنج و در نتیجه زیانهای فراوان بود. دانشمندان با استخراج و شناسایی ترکیبات به دست آمده از قارچ جیبرلا، توانستند جیبرلینها را شناسایی و معرفی کنند. پس از آن مشخص شد که جیبرلینها در گیاهان نیز تولید میشوند و رشد و فعالیتهای آنها را کنترل میکنند. این تنظیمکنندههای رشد در افزایش طول ساقه از طریق تحریک رشد طولی یاخته و تقسیم آن، رشد میوه و رویش دانهها نقش دارند؛ این هورمون گیاهی را برای تولید میوههای بدون دانه و درشت کردن میوهها به کار میبرند (شکل ۷).
شکل ۷ – جیبرلین بر گیاهان بوتهای (الف) و میوهها (ب)
جیبرلینها و رویش بذر غلات: رویان غلات در هنگام رویش دانه، مقدار فراوانی جیبرلین میسازند. این هورمون بر خارجیترین لایۀ درون دانه (لایه گلوتندار) اثر میگذارد و سبب تولید و رها شدن آنزیمهای گوارشی در دانه میشود (شکل ۸). این آنزیمها دیوارۀ یاختهها و ذخایر درون دانه را تجزیه میکنند. نشاسته یکی از این ذخایر است که بر اثر آنزیم آمیلاز تجزیه میشود.
شکل ۸ – جیبرلینها در تجزیۀ ذخایر رویان غلات نقش دارند. GA: جیبرلیک اسید
بازدارندههای رشد:
آبسیزیک اسید و اتیلن دو تنظیمکنندۀ رشدند که در فرایندهای متفاوتی مانند مقاومت گیاه در شرایط سخت، رسیدگی میوهها، ریزش برگ و میوه نقش دارند.
آبسیزیک اسید: مقابله با شرایط نامساعد
فرض کنید محیط رطوبت کافی برای تأمین آب مورد نیاز برای رشد دانۀ رُست را نداشته باشد. اگر دانه در این شرایط رویش یابد، چه بر سر دانه رُست میآید؟ اگر گیاه در شرایط خشکی قرار گیرد و روزنهها همچنان باز بمانند چه چیزی رخ میدهد؟
شرایط نامساعد محیط مانند خشکی، تولید آبسیزیک اسید را در گیاهان تحریک میکند. آبسیزیک اسید سبب بسته شدن روزنهها و در نتیجه حفظ آب گیاه و همچنین مانع رویش دانه و رشد جوانهها در شرایط نامساعد میشود. بهطور کلی این تنظیمکننده، رشد گیاهان را در پاسخ به شرایط نامساعد، کاهش میدهد (شکل ۹).
شکل ۹ – حفظ آب گیاه با بسته شدن روزنهها.
اتیلن: رسیدن میوهها
شاید شما هم شنیده باشد که برای رسیدن میوههای نارس میتوانید در پاکت میوهها، یک سیب یا موز رسیده قرار دهید. از میوۀ رسیده چه چیزی خارج میشود که باعث رسیدگی میوههای نارس میشود؟
دانشمندان در پژوهشهای خود دریافتند که از میوههای رسیده اتیلن آزاد میشود و مقدار اتیلن با رسیدن میوه افزایش مییابد. اتیلن گازی است که از سوختهای فسیلی نیز رها میشود. سالها قبل از آنکه دانشمندان بدانند گیاهان اتیلن تولید میکنند، معلوم شده بود که اتیلن حاصل از سوختهای فسیلی باعث ریزش برگ درختان میشود. اتیلن در ریزش میوه نیز نقش دارد. بافتهای آسیبدیدۀ گیاهان نیز اتیلن تولید میکنند. گاهی میوهها را نارس میچینند و زمانی که میخواهند آنها را در بازار پخش کنند، به مدت مشخصی، در محیط اتیلندار قرار میدهند تا رسیده شوند (شکل ۱۰).
شکل ۱۰– گوجهفرنگیهای هر دو جعبه در یک زمان چیده شده، اما گوجهفرنگیهای سمت راست، سه روز در محیط اتیلندار بودهاند.
ردپای اتیلن در چیرگی رأسی
دیدید که اکسین، عامل چیرگی رأسی است و مانع رشد جوانههای جانبی در حضور جوانۀ رأسی یا انتهایی میشود. اکسین جوانۀ رأسی، تولید اتیلن در جوانههای جانبی را تحریک میکند و در نتیجه با افزایش اتیلن در جوانههای جانبی، رشد آنها متوقف میشود.
ریزش برگ
برگ هنگامی میریزد که ارتباط آن با شاخه قطع شده باشد. با توجه به شناختی که از ساختار یاختهها و بافتهای گیاهی دارید آیا میتوانید تغییراتی را که در ساختار برگ رخ میدهد، پیشبینی کنید؟ اگر بنا باشد که ارتباط برگ با شاخه قطع شود باید یاختهها از هم جدا شوند. مشاهدات میکروسکوپی نشان میدهد که در قاعدۀ دمبرگ در محل اتصال به شاخه، لایه جداکننده تشکیل میشود. یاختهها در این منطقه به علت فعالیت آنزیمهای تجزیهکننده از هم جدا میشوند و به تدریج از بین میروند، در نتیجه برگ از شاخه جدا میشود. با چوب پنبهای شدنِ یاختههایی از شاخه که در محل اتصال به دمبرگ قرار دارند، لایۀ محافظتی در برابر محیط بیرون ایجاد میشود (شکل ۱۱). مشخص شده است که برگ در پاسخ به افزایش نسبت اتیلن به اکسین، آنزیمهای تجزیهکننده دیواره را تولید میکند.
شکل ۱۱ – ریزش برگ با تشکیل لایۀ جداکننده.
فعالیت ۲
یکی از دلایل خراب شدن میوهها هنگام ذخیره یا انتقال، تولید اتیلن در آنهاست. برای رفع این مشکل، ترکیباتی به کار میبرند که با اتصال به گیرندههای اتیلن که در یاخته وجود دارند، سبب توقف فرآیند رسیدگی میشوند. اکنون زیستشناسان در تلاشاند با تغییر در ژن، گیاهان را نسبت به اتیلن غیرحساس کنند. به نظر شما این ایده برای گیاهان میوهدار مناسب است؟ برای پاسخ خود دلیل ارائه دهید.
فعالیت ۳
با توجه به اینکه فرمول شیمایی تنظیمکنندههای رشد گیاهی شناخته شده است. این ترکیبات بهطور مصنوعی ساخته میشوند و برای تولید و نگهداری محصولات کشاورزی به کار میروند. به نظر شما آیا این ترکیبات میتوانند سلامت انسان و محیطزیست را تهدید کنند؟
» فایل word
» فایل pdf
کتاب زیستشناسی یازدهم
فصل ۱- تنظیم عصبی
گفتار ۱. یاختههای بافت عصبی
گفتار ۲. ساختار دستگاه عصبی
فصل ۲- حواس
گفتار ۱. گیرندههای حسی
گفتار ۲. حواس ویژه
گفتار ۳. گیرندههای حسی جانوران
فصل ۳- دستگاه حرکتی
گفتار ۱. استخوانها و اسکلت
گفتار ۲. ماهیچه و حرکت
فصل ۴- تنظیم شیمیایی
گفتار ۱. ارتباط شیمیایی
گفتار ۲. غدههای درونریز
فصل ۵- ایمنی
گفتار ۱. نخستین خط دفاعی: ورود ممنوع
گفتار ۲. دومین خط دفاعی: واکنشهای عمومیاما سریع
گفتار ۳. سومین خط دفاعی: دفاع اختصاصی
فصل ۶- تقسیم یاخته
گفتار ۱. فامتن (کروموزوم)
گفتار ۲. رِشتِمان (میتوز)
گفتار ۳. کاستمان (میوز) و تولیدمثل جنسی
فصل ۷- تولیدمثل
گفتار ۱. دستگاه تولیدمثل در مرد
گفتار ۲. دستگاه تولیدمثل در زن
گفتار ۳. رشد و نمو جنین
گفتار ۴. تولیدمثل در جانوران
فصل ۸- تولیدمثل نهاندانگان
گفتار ۱. تولیدمثل غیرجنسی
گفتار ۲. تولیدمثل جنسی
گفتار ۳. از یاخته تخم تا گیاه
فصل ۹- پاسخ گیاهان به محرکها
گفتار ۱. تنظیمکنندههای رشد در گیاهان
گفتار ۲. پاسخ به محیط
در ادامه خود را بیازمایید:
در ادامه بخوانید:
بارمبندی زیستشناسی یازدهم
بارم بندی زیستشناسی ۲ سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲
درس زیستشناسی یازدهم
ارزشیابی از دانش آموزان در این درس به دو صورت مستمر و پایانی انجام میشود.
ارزشیابی مستمر براساس فعالیت های گروهی یا انفرادی دانش آموزان در کلاس یا خارج از کلاس و در طول سال تحصیلی انجام میشود. این ارزشیابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم و دانش آموز در هنگام انجام هر فعالیت و بر اساس عملکرد دانش آموزان در انجام فعالیتها، مانند ارائه گزارش، مشارکت در بحث های گروهی، پاسخ به پرسشهای کتبی و شفاهی انجام میشود.
نمره این ارزشیابی برای هر نوبت (نوبت اول سال و نوبت دوم سال) ۲۰ نمره است.
ارزشیابی پایانی در دو نوبت به صــورت آزمون کتبی انجام میشــود. در نوبت اول ۲۰ نمره از پنج فصــل اول کتاب (تا پایان صفحه ۷۸) است. در نوبت دوم پنج نمره به قسمت اول و ۱۵ نمره به قسمت دوم کتاب اختصاص دارد. بارم بندی فصل ها برای نوبت اول، دوم و شهریور مطابق جدول زیر پیشنهاد میشود.
توجه داشته باشید که طرح پرسش از مطالب مربوط به بیشتر بدانید، واژه شناسی، پاورقی ها و پیوست های آخر کتاب در همه آزمونها ممنوع است.
| شماره فصل و عنوان | نیمسال اول | نیمسال دوم | شهریور |
| ۱- تنظیم عصبی | ۴ | ۱ | ۲ |
| ۲- حواس | ۴ | ۱ | ۲ |
| ۳- دستگاه حرکتی | ۳/۵ | ۱ | ۲ |
| ۴- تنظیم شیمیایی | ۳/۵ | ۱ | ۱/۵ |
| ۵- ایمنی | ۴ | ۱ | ۲ |
| فعالیتها | ۲ | – | – |
| ۶- تقسیم یاخته | – | ۳ | ۲ |
| ۷- تولید مثل | – | ۴ | ۲/۵ |
| ۸- تولید مثل نهاندانگان | – | ۳ | ۲ |
| ۹- پاسخ گیاهان به محرکها | – | ۳ | ۲ |
| فعالیتها | – | ۲ | ۲ |
| جمع | ۲٠ | ۲۰ | ۲۰ |
