«باسمه تعالی»
سوالات امتحان نهایی درس: فارسی ۳
رشته: کلیه رشته‌ها
تعداد صفحه: ۴
ساعت شروع: ۸ صبح
تاریخ امتحان: ۱۳۹۸/۰۳/۱۱
پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه
مدت امتحان: ۹۰ دقیقه
دانش‌آموزان روزانه، بزرگسال و داوطلبان آزاد سراسر کشور در نوبت خرداد ماه سال ۱۳۹۸
مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی
الف) قلمرو زبانی (۷ نمره) معنی واژه، املا و دستور
۱) معنی هر یک از واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۱)
الف) مسلک مرغ گرفتار قفس همچو من است
ب) مَعبَر تمام شد و وارد محوطه پیش روی دشمن شدیم.
ج) بر طیلسان آبی مدیترانه دوخته شده است.
د) همواره عشق قدیم را موضوع صحیفه شعر خود می‌گرداند.
الف) روش، طریق (ص ۲۶)
ب) محل عبور، گذرگاه (ص ۹۲)
ج) نوعی ردا (ص ۶۱)
د) کتاب (ص ۱۵۵)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی تمامی رشته ها نوبت دی ۱۳۹۷
۲) معادل درست هر یک از توضیحات عرفانی زیر را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵)
الف) کمال توجّه بنده به حق و یقین بر این که خداوند در همه احوال، عالِم بر ضمیر اوست. (مراقبت / مکاشفت)
ب) ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﻗﻠﺐ ﺳﺎﻟﮏ از آنﭼﻪ ﺟﺰ ﺧﺪاﺳﺖ. (ﺗﺠﺮﯾﺪ / اﺷﺘﯿﺎق)
الف) مراقبت (ص ۱۴)
ب) تجرید (ص ۱۲۳)
۳) املای درست را از داخل کمانک انتخاب کنید. (۰/۵)
الف) گفت: «از (بحر / بهر) غرامت جامه‌ات بیرون کُنم.»
ب) بزنید خودتان را به ناخوشی و بگویید طبیب (غدقن / قدغن) کرده.
الف) بهر (ص ۱۹)
ب) قدغن (ص ۱۳۴)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی کلیه رشته ها نوبت شهریور ۱۳۹۹
۴) در هر یک از موارد زیر یک نادرستی املایی دیده می‌شود؛ آن‌ها را بیابید و درست هر یک را بنویسید. (۰/۵)
الف) نمی‌پذیرفتید و طفره می‌رفتید، ولی اسرارهای من بود که بوی التماس می‌داد و عاقبت شما را متقاعد کرد.
ب) شیر مرد عرصه ناوردهای حول / طعمه دام و دهان خوان هشتم بود
الف) اصرار (ص ۸۹)
ب) هول (ص ۱۱۰)
۵) در گروه کلمه‌های زیر، دو مورد نادرستی املایی وجود دارد؛ شکل درست هر یک را بنویسید. (۰/۵)
«استیصال و درماندگی – سوء هاضمه – مسطور و پوشیده – اجین و آمیخته – مأوا و پناهگاه»
مستور و پوشیده (ص ۴۷) عجین و آمیخته (ص ۶۲)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی کلیه رشته ها نوبت شهریور ۱۳۹۸
۶) نوع حذف را در در هر یک از موارد زیر تعیین کنید. (۰/۵)
الف) بنده همان به که ز تقصیر خویش عـــذر بـــه درگـــاه خـــدای آورد
ب) در هر نفسی دو نعمت موجود است و بر هر نعمتی شکری واجب.
الف) معنوی (حذف فعل است) (ص ۱۶)
ب) لفظی (حذف فعل است) (ص ۱۶)
۷) نقش دستوری واژه‌های مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) چون رود امیدوارم بی تابم و بی قرارم
ب) دیروز اگر سوخت ای دوست غم برگ و بار من و تو
الف) مسند (ص ۸۴)
ب) مفعول (ص ۸۴)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی کلیه رشته ها نوبت دی ماه ۱۳۹۸
۸) با توجه به بیت‌های زیر درستی یا نادرستی هر یک از موارد داده شده را تعیین کنید. (۰/۵)
تو مشتِ درشتِ روزگــاری از گردشِ قرن‌ها پس افکند
زین بی‌خردانِ سفله بستان دادِ دلِ مـــردمِ خردمنـــد
الف) در گروه اسمی «مشتِ درشتِ روزگار»، واژه «مشت» هسته است. درست ☐ نادرست ☐
ب) ترکیب «مردم خردمند»، وصفی و ترکیب «بی‌خردانِ سفله»، اضافی است. درست ☐ نادرست ☐
الف) درست
ب) نادرست (ص ۳۶)
۹) در متن زیر، یک نقش تبعی «معطوف» و یک «بدل» بیابید. (۰/۵)
«ما پرندگان را نیز پیشوا و شهریاری است. نامش سیمرغ است و در پس کوه قاف، بلندترین کوه روی زمین، بر درختی بلند، آشیان دارد.»
معطوف: شهریاری (ص ۱۲۶) بدل: پرندگان یا بلندترین کوه روی زمین (ص ۱۲۶)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی کلیه رشته ها نوبت شهریور ۱۴۰۰
۱۰) در هر یک از گروه‌های اسمی زیر، نوع «وابسته وابسته» را مشخص کنید. (۰/۵)
الف) دوازده سیر زعفران:
ب) شرایط تقریباً پایدار:
الف) ممیز (ص ۶۵)
ب) قید صفت (ص ۷۴)
۱۱) در همه بیت‌ها به جز گزینه ……………. شیوه بلاغی دیده می‌شود. (۰/۲۵)
الف) همی داد مــژده یکی را دگــر که بخشود بـر بی‌گنه دادگــر
ب) رخ شــاه کاووس پر شــرم دید سخن گفتنش با پسر نرم دید
ج) که هر چند فرزند هست ارجمند دل شاه از اندیشــه یابد گزند
د) چنین است سوگندِ چرخ بلند که بر بی‌گناهـــان نیاید گزند
ب (ص ۱۰۵)
در ادامه بخوانید: » سوالات امتحان نهایی درس فارسی رشته علوم انسانی نوبت خرداد ۱۴۰۰
۱۲) مفهوم نشانه «ان» را در واژه‌های زیر بنویسید. (۰/۵)
الف) بابکان
ب) خندان
الف) بابکان: منسوب به بابک (نسبت) (ص ۱۵۲)
ب) خندان: نشانه صفت فاعلی (حالیه) (ص ۱۵۲)
۱۳) در عبارت زیر، زمان فعل‌های مشخص شده را دقیقاً تعیین کنید. (۰/۵)
«صدای بلدرچین یک دم قطع نمی‌شود. جوجه کبک‌ها، خط و خال انداخته‌اند.»
نمی‌شود: مضارع اخباری (ص ۸۱)
انداخته‌اند: ماضی نقلی (ص ۸۱)
۱۴) در عبارت زیر، یک حرف پیوند هم‌پایه‌ساز بیابید. (۰/۵)
«برخی در همان نخستین منزل از پا در آمدند و بسیاری در دومین منزل به زاری زار جان سپردند، اما آنان که همت یارشان بود، پیش‌تر می‌‌رفتند.»
اما (ص ۱۴۰)
قلمرو ادبی (۵ نمره) حفظ شعر و آرایه‌های ادبی
۱۵) مصراع اول بیت « …………………………. / به هر حالت که بودم با تو بودم میهن ای میهن» کدام است؟ (۰/۵)
الف) اگر مستم اگر هشیار اگر خوابم اگر بیدار
ب) به هر مجلس به هر زندان به هر شادی به هر ماتم
پاسخ: ب (ص ۱۱۷)
۱۶) مصراع دیگر هر یک از بیت‌های زیر را بنویسید. (۱/۵)
الف) شاهد، نیاز نیست که در محضر آورند ……………………………………………………..
در دادگاه عشق، رگ گردنت گواه (ص ۹۷)
ب) …………………………………………………….. بیداری ستاره، در چشمِ جویباران
ای مهربان‌تر از برگ در بوسه‌‌های باران (ص ۵۷)
ج) یک دم غریق بحر خدا شو گمان مبر ……………………………………………………..
کز آب هفت بحر به یک موی تر شوی (ص ۲۳)
۱۷) تلمیح به کار رفته در بیت زیر را در یک سطر توضیح دهید. (۰/۵)
«با آن‌که جیب و جام من از مال و می تهی است ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت»
در این بیت به زندگی پادشاه اساطیری ایران، جمشید اشاره شده است که جام جهان‌بینی داشت و در آن احوال جهان را می‌دید. (ص ۲۸) (توضیحات مشابه، درست است)
۱۸) بیت زیر را از نظر کاربرد جناس تام (همسان) بررسی کنید. (۰/۵)
«نی، حریف هر که از یاری برید پرده‌هایش پرده‌های ما درید»
پرده به دو معنی به کار رفته است؛ اول، نغمه و آواز؛ دوم، حجاب و پوشش (ص ۴۸)
۱۹) آرایه مشترک ابیات زیر اسلوب معادله است یا حسن تعلیل؟ یک دلیل بنویسید. (۰/۵)
* عشق چون آید برد هوش دل فرزانه را دزد دانا می‌کشد اول چراغ خانه را
* محرم این هوش جز بی‌هوش نیست مر زبان را مشتری جز گوش نیست
اسلوب معادله؛ زیرا مصراع دوم در هر بیت، مصداقی برای مصراع اول آن است. (ص ۴۸) (دلایل درست دیگر نیز پذیرفتنی است)
۲۰) در بیت زیر، شاعر برای بیان وجه شبه، از کدام آرایه ادبی بهره برده است؟ (۰/۲۵)
«عاشق آن باشد که چون آتش بود گرم رو، سوزنده و سرکش بود»
کنایه (ص ۱۲۶) (تناسب یا مراعات نظیر و ایهام نیز درست است)
۲۱) نوع گفتوگوی شعر زیر را در اصطلاح ادبی چه می‌نامند؟ (۰/۲۵)
نخستیـــن بار گفتش کز کجایـــی بگفــت از دار مُلــکِ آشــنایــــی
بگفت آن‌جا به صنعت در چه کوشند بگفــت انده خرند و جــان فروشند
بگفتا جان‌فروشــی در ادب نیســت بگفت از عشق‌بازان این عجب نیست
مناظره (ص ۲۰)
۲۲) کدام یک از ویژگی‌های حماسه در بیت‌های زیر دیده می‌شود؟ آن‌ها را از کمانک‌های مقابل انتخاب کنید. (۰/۵)
الف) بدان گاه سوگندِ پرمایه شاه چنین بود آیین و این بود راه (ملی – قهرمانی)
ب) یکی تازی‌ای برنشسته سیاه همی خاک نعلش بر آمد به ماه (خرق عادت – ملی)
الف) ملی
ب) خرق عادت (ص ۱۰۶)
۲۳) مفهوم نمادین هر یک از موارد مشخص شده را بنویسید. (۰/۵)
الف) نان را از من بگیر، اگر می‌خواهی / هوا را از من بگیر، اما / خنده ات را نه / گل سرخ را از من مگیر
ب) آن‌جا در آن برزخِ سرد، در کوچه‌های غم و درد غیر از شب آیا چه می‌دید، چشمان تارِ من و تو؟
الف) خنده، عشق، شادی و…. (ص ۱۵۳)
ب) دوران حکومت قبل از انقلاب (ص ۸۴)
قلمرو فکری (۸ نمره) درک مطلب، معنی و مفهوم نظم و نثر
معنی و مفهوم هر یک از موارد زیر را به نثر روان بنویسید.
۲۴) پرده ناموس بندگان به گناه فاحش ندَرد. (۰/۵)
خداوند آبروی بندگان را به سبب گناه آشکار نمی‌برد. (ص ۱۲)
۲۵) در عشق قدم نهادن کسی را مسلّم شود که با خود نباشد. (۰/۵)
پیمودن راه عشق (قدم در راه عاشقی گذاشتن) برای کسی امکان دارد که به فکر خودش نباشد. (ص ۵۳)
۲۶) ﯾﮑﯽ ﮐﻪ ﮐﺒّﺎﺩﻩ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺍﺩﺏ ﻣﯽﮐﺸﻴﺪ، ﺟﻠﻮ ﺭﻓﺘﻪ، ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺭﺍ ﺑﻮﺳﻴﺪ. (۰/۵)
یکی که ادعای شعر و شاعری داشت، جلو رفته و پیشانی شاعر را بوسید. (ص ۱۳۶)
۲۷) یک روز دنیایی به روم چشم داشت و از آن چشم می‌‌زد. ( ۰/۵)
روزگاری همه مردم یا کشورها به روم توجه داشتند و از آن حساب می‌بردند. (از قدرتش می‌ترسیدند) (ص ۶۲)
۲۸) بگرای چو اژدهای گرزه (۰/۵)
مانند اژدهای سمی یا خطرناک حمله کن. (ص ۳۵)
۲۹) دیروز در غربت باغ من بودم و یک چمن داغ (۰/۵)
در دوران گذشته، در کشورم درد و غم زیادی وجود داشت. (ما با مصیبت‌های زیادی همراه بودیم) (ص ۸۴)
۳۰) در بُنِ این چاه آبش زهر شمشیر و سنان، گم بود (۰/۵)
رستم در ته چاهی که به جای آب، شمشیر و سرنیزه زهرآلود داشت، گم شده بود. (ص ۱۱۲)
۳۱) چو خواهی که پیدا کنی گفتوگوی بباید زدن سنگ را بر سبوی (۰/۵)
اگر می‌خواهی حقیقت را آشکار کنی، باید دست به آزمودن آن‌ها بزنی. (دست به آزمایش بزنی) (ص ۱۰۰)
۳۲) مفهوم کلی مصراع دوم بیت زیر با کدام گزینه مناسبت دارد؟ (۰/۲۵)
«هیچ نقاشت نمی‌بیند که نقشی برکشد و آن‌که دید از حیرتش کلک از بنان افکنده‌ای»
الف) ما عَبَدْناکَ حَقَّ عِبادَتِکَ.
ب) ما عَرَفْناکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ.
پاسخ: ب (ص ۱۳)
۳۳) عبارت «کلمات را کنار زنید و در زیر آن، روحی را که در این تلقّی و تعبیر پنهان است، تماشا کنید.»، بر چه مفهومی تأکید دارد؟ (۰/۵)
توجه به باطن و حقیقت هر چیز و پرهیز از ظاهربینی (ص ۷۳)
۳۴) مفهوم کلی بیت زیر را بنویسید. (۰/۵)
«خانــــه‌ای کـــاو شود از دست اجانب آبــــاد ز اشک ویران کُنش آن خانه که بیت الحزن است»
بیگانه‌ستیزی، عدم وابستگی به بیگانگان، یا هر توضیح درست مشابه (ص ۲۶)
۳۵) در بیت «گفت: آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه گفت: در سر عقل باید بی‌کلاهی عار نیست!»، بر چه موضوعی تأکید شده است؟ (۰/۵)
عقل و خرد مهم‌تر از حفظ ظاهر و رعایت آن است. (ص ۲۱)
۳۶) مفهوم کدام بیت بیانگر این موضوع است که: «ظاهر انسان بیانگر احوال درونی اوست»؟ (۰/۲۵)
الف) سرّ مــن از نالــه مــن دور نیسـت لیک چشم و گوش را آن نور نیست
ب) هر کسی کاو دور ماند از اصل خویش باز جـوید روزگار وصــل خویـــش
الف- (ص ۵۰)
۳۷) هر یک از بیت‌های ردیف اول با کدام یک از وادی‌های عرفانی ذکر شده در ردیف دوم مطابقت دارد؟ (۰/۷۵)
| ردیف اول | ردیف دوم |
| بیت | وادی عرفانی |
| الف) هر یکی بینا شود بر قدر خویش/ باز یابد در حقیقت صدر خویش | توحید |
| ب) روی‌ها چون زین بیابان در کنند/ جمله سر از یک گریبان بر کنند | استغنا |
| ج) هشت جنت نیز این‌جا مرده‌ای است/ هفت دوزخ همچو یخ افسرده‌ای است | معرفت |
الف) معرفت
ب) توحید
ج) استغنا (ص ۱۲۳-۱۲۲)
۳۸) بیت زیر با کدام مَثَل مشهور از نظر مفهوم تناسب دارد؟ (۰/۲۵)
«سخنِ گفته دگر باز نیاید به دهن اول اندیشه کند مرد که عاقل باشد»
الف) از ماست که بر ماست
ب) تیری که از شست رفت، به کمان باز نمی‌گردد.
پاسخ: ب- (ص ۱۴۱)
۳۹) با توجه به رباعی زیر، منظور از «طریق پاکبازی» چیست؟ (۰/۲۵)
کس چون تـو طریــق پاکبازی نگرفت با زخــم نشان سرفرازی نگرفت
زین پیش دلاورا، کسی چون تو شگفت حیثیت مرگ را به بازی نگرفت!
عشق حقیقی، شهادت در راه حق، از جان گذشتگی و هر معادل مناسب دیگر (ص ۹۵)
۴۰) با توجه به بیت «بیامد دو صد مرد آتش‌افروز دمیدند گفتی شب آمد به روز» کدام توضیح درست است؟ (۰/۲۵)
الف) از شعله بزرگ آتش، شب مثل روز روشن شد.
ب) از بسیاری دود، روز مثل شب تاریک شد.
پاسخ: ب- (ص ۱۰۳)
۴۱) عبارت زیر بر چه نکته‌ای تأکید دارد؟ (۰/۵)
«وقتی قومی به اسارت دشمن درآید و مغلوب و مقهور بیگانه گردد، تا وقتی که زبان خویش را حفظ کند، همچون کسی است که کلید زندان خویش را در دست داشته باشد.»
توجه به اهمیت زبان ملی و تلاش برای حفظ آن (ص ۱۵۹)
(جمع نمره: ۲۰)
«موفق و پیروز باشید.»
